Το όνομά του δεν είναι γνωστό στους πολλούς. Κι όμως αποτελεί ένα πραγματικό στολίδι της Εκκλησίας κι ένα ηρωικό μαχητή και νέο μάρτυρα της χριστιανικής μας πίστεως.
Στην εργασία αύτη συνδέθηκε και με διάφορους τύπους της ηλικίας του. Τύπους άμυαλους και διεφθαρμένους, τύπους ανήθικους κι αισχρούς. Στην αρχή αγωνίστηκε να κρατηθεί. Όμως δεν το κατόρθωσε.
Κι ο λόγος; Εύκολος κι απλός. Τα μέσα, που θα τον συγκρατούσαν και θα τον ενίσχυαν στον αγώνα του, είχαν προ πολλού εγκαταλειφθεί. Στην αρχή εγκαταλείφθηκε ή προσευχή. Ύστερα ακολούθησε ο εκκλησιασμός και οι επισκέψεις του σε πρόσωπα που μπορούσαν να τον βοηθήσουν. Μετά ήλθε η σειρά του πνευματικού του. Τον παράτησε κι αυτόν. Και σ' επίμετρο άρχισε να ξενυχτά, να πίνει και να μεθά, να χαρτοπαίζει και να νυχτοξημερώνεται στα διάφορα καταγώγια.
Μια βράδια σ' ένα από τα κέντρα αυτά της ακολασίας παρασύρθηκε κι ήπιε τόσο που μέθυσε. Και στο μεθύσι επάνω, αλίμονο! Αλλαξοπίστησε. Ναι! ο Πολύδωρος με τη χριστιανική ανατροφή και τον φόβο του Θεού, ο νέος με τη δυνατή πίστη και το θάρρος για τη ζωή λύγισε, νικήθηκε, έπεσε. Εγκατέλειψε τον πολύτιμο θησαυρό του, τη χαρά τής ψυχής του, τη χριστιανική του πίστη, την πίστη των γονιών του κι ασπάσθηκε τον μωαμεθανισμό. Από την πρώτη στιγμή όμως τα ξυλοκέρατα της αμαρτίας δεν τον ικανοποίησαν. Η νέα θρησκεία δεν του πρόσφερε καμιά χαρά. Εκείνος που έζησε μέσα στο φως του Χριστού, δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με το φως των πυγολαμπίδων. Έτσι κι η καινούργια θρησκεία δεν του πρόσφερε, δεν μπορούσε να του προσφέρει και την ελάχιστη ψυχική ικανοποίηση. Παρά τα χρήματα που κέρδιζε και τις θέσεις και τα μεγαλεία που εξασφάλισε με τη νέα του ζωή, καμιά χαρά δεν είδε. Αντίθετα οι τύψεις που άρχισαν να ξυπνούν μέσα του και που μεγάλωναν μέρα με τη μέρα και πλήθαιναν δεν τον άφηναν να ησυχάσει. Η συνείδηση του, μαστίγιο σκληρό κι ανελέητο, τον έδερνε φρικτά και χωρίς οίκτο.
Κάποια βράδια σε μια τέτοια ψυχική αναστάτωση, θυμήθηκε με γλυκιά νοσταλγία το σπίτι του. Αγράμματοι ήταν οι γονείς του. Μα είχαν τη μόρφωση της πίστεως και της αρετής. Αυτήν ακριβώς τη μόρφωση αγωνίστηκαν να δώσουν και σ' αυτόν. Στην αθώα παιδική ψυχή του φρόντισαν να σταλάζουν καθημερινά της χάριτος τη δροσιά με την προσευχή και του Θεού τα έργα. Πόση ειρήνη ήταν τότε χυμένη στις καρδιές! Πόση γαλήνη!
Κι η προσευχή πόσο συγκινούσε και ξεκούραζε! Πριν να πάνε για ύπνο το βράδυ κι υστέρα απ' τη σκληρή δουλειά και τους κινδύνους της κάθε μέρας, τους κινδύνους που δημιουργούσε η βαρβαρότητα του Τούρκου δυνάστη κι η μαύρη σκλαβιά, γονάτιζαν όλοι μπροστά στο εικόνισμα της Μεγαλόχαρης και του αφέντη του Χριστού. Γονάτιζαν κι άκουαν με ευλάβεια τη μανούλα να λέει αργά και κατανυχτικά μια τέτοια περίπου προσευχή:
— Σ' ευχαριστούμε, Κύριε, πού μας φύλαξες καλά και τούτη την ημέρα. Σ' ευχαριστούμε και για τ' αγαθά που η αγάπη σου μας χάρισε. Σε παρακαλούμε, Κύριε, φύλαξε μας και τούτη τη νύχτα. Φύλαξε μας απ' του Τούρκου τη μανία και το μαχαίρι. Φύλαξε μας από κάθε κακό.
Φύλαξε μας απ' του Τούρκου τη μανία!... Αλίμονο! Αυτού του Τούρκου τη θρησκεία ασπάσθηκε τώρα. Κι αυτού τη συντροφιά διάλεξε. Ώ Θεέ μου! Τι συμφορά! Τι τραγωδία! Κάποια στιγμή εκεί που ο πόνος σαν δίκοπο μαχαίρι του τρυπούσε την καρδιά, μια αχτίδα ελπίδας πέρασε από το κουρασμένο μυαλό του κι ένα παρήγορο φως πρόβαλε και φώτισε τα δακρυσμένα μάτια του. Ήταν τα λόγια και πάλι της καλής του μάνας. Του τα είπε σε μια περίπτωση, που έκανε κάτι που δεν έπρεπε κι ήταν ανήσυχος και στενοχωρημένος, Παιδί μου, του είχε πει. Την ταραγμένη συνείδηση ένα πράγμα μόνο την καθησυχάζει και την γαληνεύει: Η μετάνοια κι η εξομολόγηση. Τα λόγια αυτά της μάνας του θυμήθηκε εκείνη τη στιγμή. Κι η θύμηση αυτή τον ενίσχυσε κάπως. Μα και τον έσπρωξε χωρίς καμιά καθυστέρηση ή αναβολή ν' αφήσει την Αίγυπτο και να φύγει για τη Βηρυτό. Σαν έφτασε, με λαχτάρα έτρεξε να ιδεί τον Δεσπότη. Και όταν τον βρήκε, με βαθιά συντριβή έπεσε μπροστά του και τον παρακάλεσε να δεχθεί την εξομολόγηση του.
-Δέσποτα μου! Πατέρα μου! Ψέλλισε με στεναγμούς και δάκρυα. Είμαι ένας άθλιος αμαρτωλός. Συγχώρεσέ με. Ναι! Συγχώρεσέ με, πατέρα... Τα είπε όλα. Τίποτα δεν απέκρυψε. Ο Δεσπότης ένας ευλαβής κληρικός, τον άκουσε με συμπόνια και δάκρυα στοργής. Στο τέλος, αφού τον παρηγόρησε και τον ενίσχυσε, τον συμβούλεψε για ασφάλεια του και για ξεκούρασμα να καταφύγει σε κανένα μοναστήρι. Εκεί με το πρόγραμμα ψυχικής περισυλλογής και την όλη πνευματική ζωή, την τακτική προσευχή, τη λιτή τροφή, την αποκοπή σου από τις παλιές συναναστροφές και την όλη ειρηνική ατμόσφαιρα, θα ξεκουραστείς. Θα γαληνέψεις. Θα ηρεμήσεις.
Ο Πολύδωρος τον άκουσε με προσοχή. Αφού ευχαρίστησε τον καλό γέροντα έφυγε. Έσπευσε να εκτελέσει τη συμβουλή του. Κατέφυγε σ' ένα μοναστήρι. Λίγο καιρό όμως έμεινε εκεί. Από φόβο μήπως εκθέσει τον πνευματικό του πατέρα έφυγε νωρίς. Περιήλθε διάφορους τόπους και κατέληξε στο μυροβόλο νησί της Χίου. Εδώ επισκέφθηκε κάποιο άλλο πνευματικό, εξομολογήθηκε και πάλι με πόνο ψυχής και ζήτησε να ξαναγίνει δεκτός από την Εκκλησία. Ο πνευματικός δέχτηκε τη μετάνοια του. Του διάβασε τη συγχωρητική ευχή, τον έχρισε με άγιο μύρο και τον κοινώνησε τα άχραντα Μυστήρια.
Μετά την αποκατάσταση του αυτή στους κόλπους της Εκκλησίας ο Πολύδωρος αναχώρησε για τη Νέα Έφεσο. Ο πόθος του να επανορθώσει πραγματικά το αμάρτημα του, δεν τον αφήνει ήσυχο. Μια σκέψη στριφογυρίζει αδιάκοπα στο μυαλό του. Η σκέψη να επισκεφθεί τις τουρκικές αρχές και με παρρησία να διακηρύξει μπροστά σ' αυτούς την πίστη του στον Χριστό και την αφοσίωση του στο θέλημά του. Και το 'καμε.
Μια βράδια σ' ένα από τα κέντρα αυτά της ακολασίας παρασύρθηκε κι ήπιε τόσο που μέθυσε. Και στο μεθύσι επάνω, αλίμονο! Αλλαξοπίστησε. Ναι! ο Πολύδωρος με τη χριστιανική ανατροφή και τον φόβο του Θεού, ο νέος με τη δυνατή πίστη και το θάρρος για τη ζωή λύγισε, νικήθηκε, έπεσε. Εγκατέλειψε τον πολύτιμο θησαυρό του, τη χαρά τής ψυχής του, τη χριστιανική του πίστη, την πίστη των γονιών του κι ασπάσθηκε τον μωαμεθανισμό. Από την πρώτη στιγμή όμως τα ξυλοκέρατα της αμαρτίας δεν τον ικανοποίησαν. Η νέα θρησκεία δεν του πρόσφερε καμιά χαρά. Εκείνος που έζησε μέσα στο φως του Χριστού, δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με το φως των πυγολαμπίδων. Έτσι κι η καινούργια θρησκεία δεν του πρόσφερε, δεν μπορούσε να του προσφέρει και την ελάχιστη ψυχική ικανοποίηση. Παρά τα χρήματα που κέρδιζε και τις θέσεις και τα μεγαλεία που εξασφάλισε με τη νέα του ζωή, καμιά χαρά δεν είδε. Αντίθετα οι τύψεις που άρχισαν να ξυπνούν μέσα του και που μεγάλωναν μέρα με τη μέρα και πλήθαιναν δεν τον άφηναν να ησυχάσει. Η συνείδηση του, μαστίγιο σκληρό κι ανελέητο, τον έδερνε φρικτά και χωρίς οίκτο.
Κάποια βράδια σε μια τέτοια ψυχική αναστάτωση, θυμήθηκε με γλυκιά νοσταλγία το σπίτι του. Αγράμματοι ήταν οι γονείς του. Μα είχαν τη μόρφωση της πίστεως και της αρετής. Αυτήν ακριβώς τη μόρφωση αγωνίστηκαν να δώσουν και σ' αυτόν. Στην αθώα παιδική ψυχή του φρόντισαν να σταλάζουν καθημερινά της χάριτος τη δροσιά με την προσευχή και του Θεού τα έργα. Πόση ειρήνη ήταν τότε χυμένη στις καρδιές! Πόση γαλήνη!
Κι η προσευχή πόσο συγκινούσε και ξεκούραζε! Πριν να πάνε για ύπνο το βράδυ κι υστέρα απ' τη σκληρή δουλειά και τους κινδύνους της κάθε μέρας, τους κινδύνους που δημιουργούσε η βαρβαρότητα του Τούρκου δυνάστη κι η μαύρη σκλαβιά, γονάτιζαν όλοι μπροστά στο εικόνισμα της Μεγαλόχαρης και του αφέντη του Χριστού. Γονάτιζαν κι άκουαν με ευλάβεια τη μανούλα να λέει αργά και κατανυχτικά μια τέτοια περίπου προσευχή:
— Σ' ευχαριστούμε, Κύριε, πού μας φύλαξες καλά και τούτη την ημέρα. Σ' ευχαριστούμε και για τ' αγαθά που η αγάπη σου μας χάρισε. Σε παρακαλούμε, Κύριε, φύλαξε μας και τούτη τη νύχτα. Φύλαξε μας απ' του Τούρκου τη μανία και το μαχαίρι. Φύλαξε μας από κάθε κακό.
Φύλαξε μας απ' του Τούρκου τη μανία!... Αλίμονο! Αυτού του Τούρκου τη θρησκεία ασπάσθηκε τώρα. Κι αυτού τη συντροφιά διάλεξε. Ώ Θεέ μου! Τι συμφορά! Τι τραγωδία! Κάποια στιγμή εκεί που ο πόνος σαν δίκοπο μαχαίρι του τρυπούσε την καρδιά, μια αχτίδα ελπίδας πέρασε από το κουρασμένο μυαλό του κι ένα παρήγορο φως πρόβαλε και φώτισε τα δακρυσμένα μάτια του. Ήταν τα λόγια και πάλι της καλής του μάνας. Του τα είπε σε μια περίπτωση, που έκανε κάτι που δεν έπρεπε κι ήταν ανήσυχος και στενοχωρημένος, Παιδί μου, του είχε πει. Την ταραγμένη συνείδηση ένα πράγμα μόνο την καθησυχάζει και την γαληνεύει: Η μετάνοια κι η εξομολόγηση. Τα λόγια αυτά της μάνας του θυμήθηκε εκείνη τη στιγμή. Κι η θύμηση αυτή τον ενίσχυσε κάπως. Μα και τον έσπρωξε χωρίς καμιά καθυστέρηση ή αναβολή ν' αφήσει την Αίγυπτο και να φύγει για τη Βηρυτό. Σαν έφτασε, με λαχτάρα έτρεξε να ιδεί τον Δεσπότη. Και όταν τον βρήκε, με βαθιά συντριβή έπεσε μπροστά του και τον παρακάλεσε να δεχθεί την εξομολόγηση του.
-Δέσποτα μου! Πατέρα μου! Ψέλλισε με στεναγμούς και δάκρυα. Είμαι ένας άθλιος αμαρτωλός. Συγχώρεσέ με. Ναι! Συγχώρεσέ με, πατέρα... Τα είπε όλα. Τίποτα δεν απέκρυψε. Ο Δεσπότης ένας ευλαβής κληρικός, τον άκουσε με συμπόνια και δάκρυα στοργής. Στο τέλος, αφού τον παρηγόρησε και τον ενίσχυσε, τον συμβούλεψε για ασφάλεια του και για ξεκούρασμα να καταφύγει σε κανένα μοναστήρι. Εκεί με το πρόγραμμα ψυχικής περισυλλογής και την όλη πνευματική ζωή, την τακτική προσευχή, τη λιτή τροφή, την αποκοπή σου από τις παλιές συναναστροφές και την όλη ειρηνική ατμόσφαιρα, θα ξεκουραστείς. Θα γαληνέψεις. Θα ηρεμήσεις.
Ο Πολύδωρος τον άκουσε με προσοχή. Αφού ευχαρίστησε τον καλό γέροντα έφυγε. Έσπευσε να εκτελέσει τη συμβουλή του. Κατέφυγε σ' ένα μοναστήρι. Λίγο καιρό όμως έμεινε εκεί. Από φόβο μήπως εκθέσει τον πνευματικό του πατέρα έφυγε νωρίς. Περιήλθε διάφορους τόπους και κατέληξε στο μυροβόλο νησί της Χίου. Εδώ επισκέφθηκε κάποιο άλλο πνευματικό, εξομολογήθηκε και πάλι με πόνο ψυχής και ζήτησε να ξαναγίνει δεκτός από την Εκκλησία. Ο πνευματικός δέχτηκε τη μετάνοια του. Του διάβασε τη συγχωρητική ευχή, τον έχρισε με άγιο μύρο και τον κοινώνησε τα άχραντα Μυστήρια.
Μετά την αποκατάσταση του αυτή στους κόλπους της Εκκλησίας ο Πολύδωρος αναχώρησε για τη Νέα Έφεσο. Ο πόθος του να επανορθώσει πραγματικά το αμάρτημα του, δεν τον αφήνει ήσυχο. Μια σκέψη στριφογυρίζει αδιάκοπα στο μυαλό του. Η σκέψη να επισκεφθεί τις τουρκικές αρχές και με παρρησία να διακηρύξει μπροστά σ' αυτούς την πίστη του στον Χριστό και την αφοσίωση του στο θέλημά του. Και το 'καμε.
Μια μέρα παρουσιάστηκε μπροστά στον μουφτή και χωρίς περιστροφές τον ρώτησε:
-Πες μου, αφέντη. Είναι νόμιμο και σωστό να δώσω πίσω ένα πράγμα κάλπικο, που μου έδωκαν πριν λίγο καιρό με απάτη;
Ο μουφτής απήντησε καταφατικά. «Ναι, του είπε. Είναι νόμιμο».
Τότε ο αθλητής πρόσθεσε:
— Δώσε μου, σε παρακαλώ, αυτή την απόφαση γραπτώς.
Ο μουφτής έγραψε την απόφαση και του την έδωσε. Μόλις ο ηρωικός αγωνιστής πήρε στο χέρι την απόφαση (τον φετφά), χωρίς να χάσει καιρό, έτρεξε στον ιεροδικαστή (Καδή) και δείχνοντας την απόφαση του μουφτή του είπε:
— Πριν δέκα χρόνια με ξεγελάσατε και με κάματε να αρνηθώ την πίστη μου. Πέταξα το χρυσάφι που κρατούσα για να πάρω το χώμα. Τώρα μετανιώνω. Λυπάμαι γι' αυτό που έκαμα και στενοχωρούμαι και κλαίω. Πάρτε το χώμα σας κι εγώ ξαναπαίρνω το χρυσάφι μου. Ήμουνα χριστιανός! Μένω χριστιανός! Κι είμαι έτοιμος να πεθάνω χριστιανός!
-Πες μου, αφέντη. Είναι νόμιμο και σωστό να δώσω πίσω ένα πράγμα κάλπικο, που μου έδωκαν πριν λίγο καιρό με απάτη;
Ο μουφτής απήντησε καταφατικά. «Ναι, του είπε. Είναι νόμιμο».
Τότε ο αθλητής πρόσθεσε:
— Δώσε μου, σε παρακαλώ, αυτή την απόφαση γραπτώς.
Ο μουφτής έγραψε την απόφαση και του την έδωσε. Μόλις ο ηρωικός αγωνιστής πήρε στο χέρι την απόφαση (τον φετφά), χωρίς να χάσει καιρό, έτρεξε στον ιεροδικαστή (Καδή) και δείχνοντας την απόφαση του μουφτή του είπε:
— Πριν δέκα χρόνια με ξεγελάσατε και με κάματε να αρνηθώ την πίστη μου. Πέταξα το χρυσάφι που κρατούσα για να πάρω το χώμα. Τώρα μετανιώνω. Λυπάμαι γι' αυτό που έκαμα και στενοχωρούμαι και κλαίω. Πάρτε το χώμα σας κι εγώ ξαναπαίρνω το χρυσάφι μου. Ήμουνα χριστιανός! Μένω χριστιανός! Κι είμαι έτοιμος να πεθάνω χριστιανός!
Στα λόγια του ομολογητή ο καδής με κόπο συγκράτησε τον θυμό του. Δοκίμασε κάτι να πει. Άρχισε τις κολακείες. Προχώρησε στις υποσχέσεις. Προσπάθησε να μεταπείσει τον Πολύδωρο τάζοντας χρήματα και θέσεις και τιμές... Και κατέληξε.
— Έναν καιρό ήσουν χριστιανός. Τώρα όμως είσαι μωαμεθανός.
— Όχι! Όχι! Διαμαρτυρήθηκε έντονα ο αθλητής. Είμαι χριστιανός. Και θα πεθάνω χριστιανός. Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω.
Ο καδής δεν απογοητεύθηκε. Συνέχισε τις υποσχέσεις. Υποσχέσεις δελεαστικές. Απίθανες. Μα τίποτα. Στο τέλος, σαν αντιλήφθηκε, πώς οι προσπάθειες του ήταν χαμένες, διέταξε να αρπάξουν τον Πολύδωρο, να τον κλείσουν στη φυλακή και ν' αρχίσουν τα βασανιστήρια.
Βασανιστήρια! Να μια λέξη που προκαλεί ασυναίσθητα τη φρίκη. Βασανιστήρια! Μια λέξη τόσο γνωστή και στην εποχή μας. Θεέ μου! Που καταντά ο άνθρωπος, όταν απ' την καρδιά του φύγει ο αυτοσεβασμός... Όλη νύχτα οι δήμιοι βασάνιζαν τον μάρτυρα. Να αριθμήσει κανείς τα βασανιστήρια; Είναι αδύνατο. Τούτο μόνο λέγουμε. Την επομένη ο μακάριος αθλητής με το πρόσωπο αλλοιωμένο από τις ολονύχτιες κακώσεις και το κορμί τσακισμένο από τους αλύπητους ξυλοδαρμούς οδηγήθηκε μπροστά σ' ένα συμβούλιο από Τούρκους άρχοντες. Για δεύτερη φορά ο συντετριμμένος αγωνιστής της αλήθειας με σταθερότητα και παρρησία ζηλευτή διακήρυξε πάλι την πίστη του στον Χριστό και την αμετάκλητη απόφαση του να πεθάνει γι' Αυτόν. Σ' όλες τις απειλές και τις πιέσεις πού του έκαμναν η απάντηση του ήταν:
— Είμαι χριστιανός! Θα μείνω χριστιανός! Και θα πεθάνω χριστιανός.
Η άκαμπτη επιμονή του είχε εξοργίσει όλα τα μέλη του Συμβουλίου, που για να δώσουν μια διέξοδο στο αδιέξοδο, διέταζαν να ρίξουν και πάλι τον άγιο στη φυλακή και να επαναλάβουν τα βασανιστήρια. Οι δήμιοι με ασυγκράτητη μανία άρπαξαν το θύμα ξανά και το πέταξαν σ' ένα σκοτεινό κελί. Εκεί με καννιβαλίστικο πάθος, τόσο γνωστό και στην εποχή μας, άρχισαν το μακάβριο έργο τους. Έδεσαν τα χέρια και τα πόδια του μάρτυρος για να μη μπορεί να μετακινηθεί και με μαστίγια τον κτυπούσαν συνέχεια παντού. Το άγιο κορμί έγινε μια πληγή από την οποία το αίμα έτρεχε άφθονο. Ύστερα του έβαλαν σίδερα καυτά και τούβλα πυρωμένα στους ώμους και τις μασχάλες κι άλλοι την ίδια ώρα του φορούσαν στο κεφάλι ένα πυρακτωμένο τάσι για σκούφο. Δεν θα αναφέρουμε άλλα βασανιστήρια. Μας είναι αδύνατο. Άλλωστε και να τ' ακούει κανείς δυσκολεύεται, Τούτο μόνο σημειώνουμε. Ο καρτερόψυχος ομολογητής τα υπέμεινε όλα με θάρρος και καρτερία μοναδική. Τα υπέμεινε προφέροντας με πίστη: «Κύριε, συγχώρησε με». Είχε πια αποφασίσει τον θάνατο κι έτσι ο πόνος δεν τον φόβιζε. Τον φόβιζε μονάχα μήπως λυπήσει ξανά τον Χριστό μας. Ακόμη λίγο σκεφτόταν και το μαρτύριο θα μεταβληθεί σε πηγή χαράς και αγαλλίασης. Θα γίνει η σκάλα πού θα με ανεβάσει κοντά στον Χριστό μου, τον Σωτήρα και Λυτρωτή μου. «Βαρύς ο χειμών, αλλά γλυκύς ο Παράδεισος. Αλγεινή η ψύξις αλλ' ηδεία η απόλαυσις». Αυτά μπορούσε να λέει κι ο Πολύδωρος μαζί με τους Σαράντα Μάρτυρες της Σεβάστειας.
Με τα μαρτύρια πέρασε όλη η νύχτα. Αλλά και με το όραμα του Χριστού να στέκεται μπροστά του. Να τον κοιτάζει με ειρηνικό χαμόγελο. Να του δροσίζει τα καμένα απ' τον πόνο χείλη του. Να του δείχνει τον Παράδεισο. Όταν ξημέρωσε, μερικοί δήμιοι πήραν τον μάρτυρα και τον οδήγησαν με φωνές και βρισιές στην πλατεία, μπροστά στον κριτή, πού περίμενε καθισμένος σε μια ψηλή εξέδρα ανάμεσα σε πολλούς επίσημους μωαμεθανούς.
Λίγο πιο κάτω ήταν στημένη μια αγχόνη. Ο μάρτυρας κοίταξε πρώτα την αγχόνη κι υστέρα τον κριτή. Ένα αίσθημα παρηγοριάς ένοιωσε βλέποντας την πρώτη. Μια αηδία σαν αντίκρισε τον δεύτερο.
— Άϊ! τι λες; του φώναξε ο κριτής μ' ένα γέλιο σαρδόνιο. Έβαλες μυαλά ή ακόμα επιμένεις στις απόψεις σου;
— Τα μυαλά μου τάχασα μόνο, όταν παρασύρθηκα κι αντάλλαξα την πίστη μου με τη δική σας. Τρέλα είναι να πετά κανείς το χρυσάφι, για να πάρει το χώμα. Τώρα τα έχω τετρακόσια τα μυαλά μου. Τώρα πού ξαναγύρισα στον Χριστό μου. Στα λόγια του μάρτυρα ο κριτής έχασε την υπομονή και φώναξε:
— Κρεμάστε τον γκιαούρη να γλυτώσουμε. Κρεμάστε τον. Είναι αγύριστο κεφάλι. Οι δήμιοι οδήγησαν τον Πολύδωρο προς την αγχόνη. Κι αυτός αφού με σταθερό βήμα πλησίασε, ασπάστηκε με σεβασμό το σχοινί της, έκαμε μ' ευλάβεια τον σταυρό του και γαλήνιος δέχτηκε το σχοινί στον λαιμό του. Δοξολόγησε ξανά τον Κύριο για την τιμή και στα λίγα δευτερόλεπτα που μεσολάβησαν προσευχήθηκε θερμά για τους εκτελεστές του και την ανάσταση του Γένους. Κύριε, είπε. Συγχώρησε τους βασανιστές μου! Χριστέ μου! Δώσε τη λευτεριά στη Ρωμιοσύνη! Ο δήμιος έσυρε το σχοινί. Το κορμί υψώθηκε μετέωρο, ενώ η αγία ψυχή του μάρτυρα πέταξε στα γαλανά χάη του ουρανού, για να αναπαυθεί κοντά στον Χριστό μας. Το άγιο λείψανο έμεινε τρεις μέρες στην αγχόνη. Την τρίτη μέρα οι Τούρκοι διέταξαν τους χριστιανούς να το πάρουν και να το θάψουν. Μερικές αγνές ψυχές κατέβασαν το άγιο σκήνωμα απ' την αγχόνη, το ξέπλυναν με καθαρό νερό και το έθαψαν ραίνοντας το με τα δάκρυα του θαυμασμού και της αγάπης τους.
Σε κάποια στιγμή πειρασμού κι απροσεξίας ο νεαρός Πολύδωρος γλίστρησε κι έπεσε. Αρνήθηκε ό,τι πολυτιμότερο έχει ο άνθρωπος στον κόσμο τούτο. Την πίστη του. Παράξενο; Όχι! Φυσικό το πράγμα κι ανθρώπινο. «Η διάνοια του ανθρώπου έγκειται επί τα πονηρά εκ νεότητος αυτού» λέγει ο λόγος του Θεού. Όμως με μια ειλικρινή μετάνοια, αλλά και σταθερή ομολογία κι αυτό το μαρτύριο του θανάτου ζήτησε και θέλησε ο καρτερόψυχος αθλητής για να επανορθώσει το σφάλμα του. Και το πέτυχε.
— Άϊ! τι λες; του φώναξε ο κριτής μ' ένα γέλιο σαρδόνιο. Έβαλες μυαλά ή ακόμα επιμένεις στις απόψεις σου;
— Τα μυαλά μου τάχασα μόνο, όταν παρασύρθηκα κι αντάλλαξα την πίστη μου με τη δική σας. Τρέλα είναι να πετά κανείς το χρυσάφι, για να πάρει το χώμα. Τώρα τα έχω τετρακόσια τα μυαλά μου. Τώρα πού ξαναγύρισα στον Χριστό μου. Στα λόγια του μάρτυρα ο κριτής έχασε την υπομονή και φώναξε:
— Κρεμάστε τον γκιαούρη να γλυτώσουμε. Κρεμάστε τον. Είναι αγύριστο κεφάλι. Οι δήμιοι οδήγησαν τον Πολύδωρο προς την αγχόνη. Κι αυτός αφού με σταθερό βήμα πλησίασε, ασπάστηκε με σεβασμό το σχοινί της, έκαμε μ' ευλάβεια τον σταυρό του και γαλήνιος δέχτηκε το σχοινί στον λαιμό του. Δοξολόγησε ξανά τον Κύριο για την τιμή και στα λίγα δευτερόλεπτα που μεσολάβησαν προσευχήθηκε θερμά για τους εκτελεστές του και την ανάσταση του Γένους. Κύριε, είπε. Συγχώρησε τους βασανιστές μου! Χριστέ μου! Δώσε τη λευτεριά στη Ρωμιοσύνη! Ο δήμιος έσυρε το σχοινί. Το κορμί υψώθηκε μετέωρο, ενώ η αγία ψυχή του μάρτυρα πέταξε στα γαλανά χάη του ουρανού, για να αναπαυθεί κοντά στον Χριστό μας. Το άγιο λείψανο έμεινε τρεις μέρες στην αγχόνη. Την τρίτη μέρα οι Τούρκοι διέταξαν τους χριστιανούς να το πάρουν και να το θάψουν. Μερικές αγνές ψυχές κατέβασαν το άγιο σκήνωμα απ' την αγχόνη, το ξέπλυναν με καθαρό νερό και το έθαψαν ραίνοντας το με τα δάκρυα του θαυμασμού και της αγάπης τους.
Σε κάποια στιγμή πειρασμού κι απροσεξίας ο νεαρός Πολύδωρος γλίστρησε κι έπεσε. Αρνήθηκε ό,τι πολυτιμότερο έχει ο άνθρωπος στον κόσμο τούτο. Την πίστη του. Παράξενο; Όχι! Φυσικό το πράγμα κι ανθρώπινο. «Η διάνοια του ανθρώπου έγκειται επί τα πονηρά εκ νεότητος αυτού» λέγει ο λόγος του Θεού. Όμως με μια ειλικρινή μετάνοια, αλλά και σταθερή ομολογία κι αυτό το μαρτύριο του θανάτου ζήτησε και θέλησε ο καρτερόψυχος αθλητής για να επανορθώσει το σφάλμα του. Και το πέτυχε.
Το μαρτυρούν τα πολλά θαύματα του.
Θα αναφέρομε δύο:
α) Στη Ν. Έφεσο ζούσε κάποιος χριστιανός που λεγόταν Νικόλαος. Ο δυστυχισμένος είχε προσβληθεί από δαιμόνιο, που μιλούσε με το στόμα του και σαν την παιδίσκη των Φιλίππων φανέρωνε πολλές φορές και τα μυστικά εκείνων που κατέφευγαν σ' αυτόν. Κάποια μέρα γνώρισε τον άρρωστο ένας κληρικός, που είχε στην κατοχή του λείψανα του αγίου Πολυδώρου κι ένα κομμάτι από το σχοινί της αγχόνης και τον λυπήθηκε. Πήρε τα ιερά κειμήλια και πήγε στο σπίτι του. Μόλις έφτασε στην πόρτα και τον είδε ο δαιμονισμένος έβαλε τις φωνές:
-Εσύ εδώ; Εσύ εδώ; Τι ήρθες να κάμεις; Τι θέλεις από μένα;
Ο ιερέας χωρίς να χάσει καιρό, έβγαλε από τον κόρφο του τα άγια λείψανα κι έκαμε το σημείο του σταυρού προς τον άρρωστο.
Ο ιερέας πλησίασε. Έβαλε πάνω στον άρρωστο τα λείψανα και το κομμάτι του σχοινιού που κρατούσε και ω! του θαύματος! Ο άρρωστος έβγαλε μια δυνατή κραυγή κι υστέρα ηρέμησε. Το δαιμόνιο έφυγε κι ο άνθρωπος έγινε πια καλά.
β) Τις θλιβερές και μαύρες εκείνες μέρες που ό Ελληνισμός εξ αιτίας των αμαρτιών μας ξεριζωνόταν από την κοιτίδα του τη Μ. Ασία κι έφευγε κυνηγημένος, ένας Ιερομόναχος, ο Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μητροπόλεως Εφέσου Κύριλλος Ψύλλος άρπαξε την αγία κάρα του μάρτυρος για να την σώσει. Η μανία των Τούρκων ενάντια στους κληρικούς κι ο έλεγχος τους για την ανεύρεση τους ήταν απίστευτος. Η μανία τους στρεφόταν ακόμη κι ενάντια στους ναούς και τα ιερά κειμήλια. Όταν ανακάλυπταν κληρικούς ή άλλα πρόσωπα να κρατάνε εικόνες, λείψανα κ.ά. τους έσφαζαν χωρίς καμιά κουβέντα. Η πράξη του Πρωτοσύγκελου ήταν πολύ τολμηρή, Αν τον ανακάλυπταν, θα πλήρωνε αμέσως με τη ζωή του αυτό που πήγαινε να κάμει. Ο ευλαβής όμως εργάτης του Χριστού το αποφάσισε. Ντύθηκε σαν γερόντισσα, πήρε μαζί του τον πολύτιμο θησαυρό του, έκαμε τον σταυρό του και προχώρησε. Ατέλειωτη σειρά περίμενε μπροστά του για έλεγχο. Σαν έφτασε στο τούρκικο φυλάκιο για την έρευνα, οι Τούρκοι ήσαν μανιασμένοι. Είχαν ανακαλύψει μερικούς μεταμφιεσμένους κι είχαν γίνει έξαλλοι. Την ώρα εκείνη πού οι άπιστοι βρίζανε και κτυπούσαν τα θύματα τους και ούρλιαζαν σαν θεριά ήρθε και η σειρά του μεταμφιεσμένου Κύριλλου για έλεγχο.
α) Στη Ν. Έφεσο ζούσε κάποιος χριστιανός που λεγόταν Νικόλαος. Ο δυστυχισμένος είχε προσβληθεί από δαιμόνιο, που μιλούσε με το στόμα του και σαν την παιδίσκη των Φιλίππων φανέρωνε πολλές φορές και τα μυστικά εκείνων που κατέφευγαν σ' αυτόν. Κάποια μέρα γνώρισε τον άρρωστο ένας κληρικός, που είχε στην κατοχή του λείψανα του αγίου Πολυδώρου κι ένα κομμάτι από το σχοινί της αγχόνης και τον λυπήθηκε. Πήρε τα ιερά κειμήλια και πήγε στο σπίτι του. Μόλις έφτασε στην πόρτα και τον είδε ο δαιμονισμένος έβαλε τις φωνές:
-Εσύ εδώ; Εσύ εδώ; Τι ήρθες να κάμεις; Τι θέλεις από μένα;
Ο ιερέας χωρίς να χάσει καιρό, έβγαλε από τον κόρφο του τα άγια λείψανα κι έκαμε το σημείο του σταυρού προς τον άρρωστο.
Ο ιερέας πλησίασε. Έβαλε πάνω στον άρρωστο τα λείψανα και το κομμάτι του σχοινιού που κρατούσε και ω! του θαύματος! Ο άρρωστος έβγαλε μια δυνατή κραυγή κι υστέρα ηρέμησε. Το δαιμόνιο έφυγε κι ο άνθρωπος έγινε πια καλά.
β) Τις θλιβερές και μαύρες εκείνες μέρες που ό Ελληνισμός εξ αιτίας των αμαρτιών μας ξεριζωνόταν από την κοιτίδα του τη Μ. Ασία κι έφευγε κυνηγημένος, ένας Ιερομόναχος, ο Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μητροπόλεως Εφέσου Κύριλλος Ψύλλος άρπαξε την αγία κάρα του μάρτυρος για να την σώσει. Η μανία των Τούρκων ενάντια στους κληρικούς κι ο έλεγχος τους για την ανεύρεση τους ήταν απίστευτος. Η μανία τους στρεφόταν ακόμη κι ενάντια στους ναούς και τα ιερά κειμήλια. Όταν ανακάλυπταν κληρικούς ή άλλα πρόσωπα να κρατάνε εικόνες, λείψανα κ.ά. τους έσφαζαν χωρίς καμιά κουβέντα. Η πράξη του Πρωτοσύγκελου ήταν πολύ τολμηρή, Αν τον ανακάλυπταν, θα πλήρωνε αμέσως με τη ζωή του αυτό που πήγαινε να κάμει. Ο ευλαβής όμως εργάτης του Χριστού το αποφάσισε. Ντύθηκε σαν γερόντισσα, πήρε μαζί του τον πολύτιμο θησαυρό του, έκαμε τον σταυρό του και προχώρησε. Ατέλειωτη σειρά περίμενε μπροστά του για έλεγχο. Σαν έφτασε στο τούρκικο φυλάκιο για την έρευνα, οι Τούρκοι ήσαν μανιασμένοι. Είχαν ανακαλύψει μερικούς μεταμφιεσμένους κι είχαν γίνει έξαλλοι. Την ώρα εκείνη πού οι άπιστοι βρίζανε και κτυπούσαν τα θύματα τους και ούρλιαζαν σαν θεριά ήρθε και η σειρά του μεταμφιεσμένου Κύριλλου για έλεγχο.
Ο πιστός κληρικός, χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του, έσφιξε στα στήθη τον θησαυρό του, την κάρα του Αγίου και ψιθύρισε μέσα του:
-Άγιε Πολύδωρε, σώσε με. Και τον έσωσε.
- Γκίτ πέ χανούμ (γκρεμίσου χανούμισα) φώναξε ό Τούρκος και τον έσπρωξε μπροστά. Σε λίγο ο ιερομόναχος βρισκόταν πεταγμένος στη βάρκα σωτηρίας με τον θησαυρό του. Πώς έγινε τούτο; Ο ίδιος δεν θυμάται. Δεν κατάλαβε. Ένα είναι το γεγονός: Σώθηκε. Σώθηκε κι αυτός κι η αγία κάρα του μάρτυρος. Όταν έφτασε στην Αθήνα, την κατέθεσε στον Ιερό Ναό της Αγίας Αικατερίνης της Πλάκας. Εκεί βρίσκεται και σήμερα. Δεκάδες πιστών περνάνε κάθε μέρα για να την προσκυνήσουν. Και χιλιάδες κάθε χρόνο στις 3 του Σεπτέβρη, που είναι η μέρα της γιορτής του, τρέχουν να τιμήσουν τον μάρτυρα, τον εξωμότη, που μετανόησε, και να ζητήσουν τη χάρη Του. Τρομερό κακό στον άνθρωπο η πτώση. Πολύ τρομερό! Μεγάλη η αξία της μετάνοιας. Πολύ μεγάλη. Η πτώση καταστρέφει, εξευτελίζει. Η μετάνοια αποκαθιστά, σώζει. Αποκαθιστά τον άνθρωπο στο πατρικό σπίτι. Και τον σώζει. Τον κάνει «συμπολίτην των αγίων και οικείον του θεού».
Ναι! συμπολίτη των αγίων και οικιακό του Θεού.
Πραγματικά! Τι ωραία να θυμόντουσαν συχνά οι άνθρωποι τούτη την αλήθεια!.
Απολυτίκιο Ήχος γ'
Μέγα καύχημα της Λευκωσίας- μέγα στήριγμα πέλεις Εφέσου- μέγα κλέος τε των δύο πόλεων της μεν γαρ γόνος σεπτός εχρημάτισας την δε τα σα επορφύρωσαν αίματα• αλλά πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, Πολύδωρε, ίνα ρυσθώμεν κινδύνων και θλίψεων.
Εξήγηση : Είσαι μεγάλο καύχημα της Λευκωσίας, μεγάλος προστάτης της Εφέσου και δόξα εξαιρετική και των δύο πόλεων. Και τούτο, γιατί στη Λευκωσία γεννήθηκες και μεγάλωσες• αλλά και στην Έφεσο έχυσες το άγιο αίμα σου με το μαρτύριο σου• γι' αυτό, άγιε Πολύδωρε, μεσίτευε στον Χριστό και Θεό μας, να μας απαλλάξει από κάθε κίνδυνο και θλίψη.
Μεγαλυνάρια του αγίου Πολυδώρου
Δόξης απροσίτου μαρμαρυγαίς, και θείαις ακτίσιν, ελλαμπόμενος, αθλητά Πολύδωρε μάκαρ, της τριλαμπούς και θείας Τριάδος ταις ευχαίς σου, ημάς καταύγασαν. Δεύτε ευφημήσωμεν οι πιστοί, τους λαμπρούς αγώνας, Πολυδώρου του αθλητού, του εν τοις εσχάτοις καιροίς αναφανέντος, μάρτυρος θεηγόρου, της θείας πίστεως.