Τήν Κυριακή 3 Φεβρουαρίου 2013 στήν ῾Ιερά Μονῆ Παναγίας Χρυσοπηγῆς στό Πολυδένδρι ᾿Αττικῆς πραγματοποιήθηκε ἐκδήλωση μέ θέμα «ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΙΜΗΜΑ ΤΩΝ ΚΟΛΥΒΒΑΔΩΝ» καί ὁμιλητή τόν ᾿Εκπαιδευτικό καί Συγγραφέα κ. Κωστῆ Κούκη.
῾Ο κ. Κούκης στό ξεκίνημα τῆς ὁμιλίας του ἀναφέρθηκε στήν ἐκκλησιαστική κατάσταση πού ἐπικρατοῦσε τήν ἐποχή τῶν Κολλυβάδων, τόν 17-18ο αἰώνα.
«...῾Ο δεσμός τῶν πιστῶν μέ τήν ᾿Εκκλησία εἶχε ἀτονήσει γιά πολλούς λόγους, εἶχε τυποποιηθεῖ, ὅπως συμβαίνει καί στίς ἡμέρες μας. Τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶχε παύσει νά ἔχει ἐνεργό παρουσία στή ζωή τῆς κοινωνίας καί στή διαμόρφωση πολλῶν πραγμάτων.
«...῾Ο δεσμός τῶν πιστῶν μέ τήν ᾿Εκκλησία εἶχε ἀτονήσει γιά πολλούς λόγους, εἶχε τυποποιηθεῖ, ὅπως συμβαίνει καί στίς ἡμέρες μας. Τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶχε παύσει νά ἔχει ἐνεργό παρουσία στή ζωή τῆς κοινωνίας καί στή διαμόρφωση πολλῶν πραγμάτων.
Αὐτό πού ἐπιδίωξαν οἱ Κολλυβάδες ἦταν ἀκριβῶς ἡ ἐπανασύνδεση μέ τήν πυκνή συμμετοχή τῶν πιστῶν στά μυστήρια τῆς ᾿Εκκλησίας, κυρίως στή Θεία Κοινωνία μετά βεβαίως τήν ἀπαραίτητη προετοιμασία, ἡ αὐστηρή τήρηση τῶν ἀπό τούς αἰῶνες παγιωμένων τύπων τῆς λειτουργικῆς ζωῆς, ὄχι τυπολατρία ἀλλά οὐσιαστική ἐπαναφόρτισή τους μέ τό «μυστικό» τους περιεχόμενο, ἡ μελέτη τῶν ἔργων τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας, ὥστε νά διατηρεῖται ζωντανός καί ἀδιάρρηκτος ὁ δεσμός μέ τή διαχρονικότητα τῆς ᾿Εκκλησίας καί νά τήν ἀρδεύει συνεχῶς ἡ σοφία τῶν ἔξοχων μορφῶν της, ἡ ἐμβάθυνση στό πνεῦμα τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί ἡ ἀναπνευμάτωση τῆς ᾿Εκκλησίας...»
Στή συνέχεια ὀ ὁμιλητής ἐπιγραμματικά παρουσίασε τή μεγάλη προσφορά τῶν Κολλυβάδων.
«...Στούς Κολλυβάδες χρωστᾶμε τήν ἀναθέρμανση τῆς λειτουργικῆς ζωῆς, τήν ἀπομάκρυνση ἀπό τούς τύπους, τήν οὐσιαστική συμμετοχή τῶν πιστῶν σ’ αὐτή, τήν ὕπαρξη ἴσως ἢ ἔστω τήν ἀκμή ἱερῶν Μονῶν ἔξω ἀπό τόν ῎Αθωνα. Δική τους εἰσήγηση καί καινοτομία ἦταν ἡ ἀπαγγελία τῶν εὐχῶν κατά τήν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας ἀπό τόν ἱερουργό μεγαλοφώνως, ἡ τέλεση τῆς Λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων Δώρων τό βράδυ, ἡ τόνωση τοῦ κηρύγματος καί τῆς σημασίας του, ἰδίως στίς πόλεις. Μαθητές Κολλυβάδων ἦταν ὁ Παπαδιαμάντης καί ὁ Μωραϊτίδης, ἀργότερα ὁ Κόντογλου, καί ἐμμέσως ὅλοι ἐκεῖνοι ὅσοι σελάγισαν στό στερέωμα τῆς ᾿Ορθόδοξης ᾿Εκκλησίας καί κατά τόν δέκατο ἔνατο καί κατά τόν εἰκοστό αἰώνα, ὅσοι ἵδρυσαν καί ὀργάνωσαν θρησκευτικές κινήσεις καί Συλλόγους γιά νά ὑποκαύσουν τό θρησκευτικό συναίσθημα σέ ἐνίσχυση τῆς διοικοῦσας ᾿Εκκλησίας...»
᾿Ακολούθως ὁ κ. Κούκης σκιαγράφησε τήν πολεμική τήν ὁποία ὑπέστησαν οἱ ἡγέτες τοῦ κινήματος χωρίς νά εἶναι ἔνοχοι γιά ὁτιδήποτε.
«... ᾿Αντιμετώπισαν ἀντιπάλους ἐμπαθεῖς καί πείσμονες, ἀδίστακτους καί ἀνυποχώρητους, πού τούς συκοφάντησαν, τούς καταδίωξαν, τούς τιμώρησαν ἰδιαίτερα σκληρά, τούς ἐξόρισαν ἀπό τίς Μονές τῆς μετανοίας τους. Οἱ ἴδιοι ὅμως δέν ἔβαλαν ἐναντίον κανενός προσώπου, ἀμύνονταν καί πολεμοῦσαν μέ τό λόγο καί τά βιβλία τους κατά τῶν ἰδεῶν καί τῆς πρακτικῆς ζωῆς τῶν συμμοναστῶν τους, κατά τοῦ πνεύματος τοῦ ἐπιπόλαιου ἐκσυγχρονισμοῦ καί τῆς ἀπεμπόλησης τῆς ὀρθόδοξης γραμμῆς. ῾Υπεράσπιζαν τά καταξιωμένα ἀπό τούς αἰῶνες χριστιανικοῦ βίου καί καθιερωμένα ἀπό τή σοφία τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας...»
Τέλος ὁ κ. Κούκης παρουσίασε τίς τρεῖς κορυφαῖες μορφές τοῦ κινήματος τῶν Κολλυβάδων, τόν Μακάριο Νοταρᾶ, τόν ᾿Αθανάσιο Πάριο καί τόν Νικόδημο ῾Αγιορείτη. Στή συνέχεια ἔγινε συζήτηση καί ὁ π. ᾿Εφραίμ Παναούσης ἔκλεισε τήν ἐκδήλωση ἀναφέροντας τήν ἄγνωστη ζωἠ τοῦ κινήματος τῶν Κολλυβάδων ὁ ὁποία ἀποτέλεσε σταθμό γιά τήν ῾Ελληνορθόδοξη πορεία μας.
«...῾Η συμβολή τους σέ πολλούς τομεῖς τοῦ νεοελληνικοῦ βίου ὑπῆρξε σημαντική. ᾿Ακόμα καί τήν ᾿Επανάσταση τοῦ 1821 προετοίμασαν. Οἱ Κολλυβλαδες συγκροτοῦν ἕνα πολύ σπουδαῖο κεφάλαιο τῆς νεώτερης πνευματικῆς μας ῾Ιστορίας, μοναδικούς διδασκάλους, ὑπεύθυνους πνευματικούς ἀνθρώπους, πολύγραφους συγγραφεῖς ἔργων, πού πλούτισαν καί στήριξαν τό ὑπόδουλο Γένος, τοῦ χάρισαν αὐτοσυνειδησία καί ἀναπτέρωσαν τό φρόνημά του...», εἴπε μεταξύ ἅλλων ὁ π. ᾿Εφραῖμ.
Στή συνέχεια ὀ ὁμιλητής ἐπιγραμματικά παρουσίασε τή μεγάλη προσφορά τῶν Κολλυβάδων.
«...Στούς Κολλυβάδες χρωστᾶμε τήν ἀναθέρμανση τῆς λειτουργικῆς ζωῆς, τήν ἀπομάκρυνση ἀπό τούς τύπους, τήν οὐσιαστική συμμετοχή τῶν πιστῶν σ’ αὐτή, τήν ὕπαρξη ἴσως ἢ ἔστω τήν ἀκμή ἱερῶν Μονῶν ἔξω ἀπό τόν ῎Αθωνα. Δική τους εἰσήγηση καί καινοτομία ἦταν ἡ ἀπαγγελία τῶν εὐχῶν κατά τήν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας ἀπό τόν ἱερουργό μεγαλοφώνως, ἡ τέλεση τῆς Λειτουργίας τῶν Προηγιασμένων Δώρων τό βράδυ, ἡ τόνωση τοῦ κηρύγματος καί τῆς σημασίας του, ἰδίως στίς πόλεις. Μαθητές Κολλυβάδων ἦταν ὁ Παπαδιαμάντης καί ὁ Μωραϊτίδης, ἀργότερα ὁ Κόντογλου, καί ἐμμέσως ὅλοι ἐκεῖνοι ὅσοι σελάγισαν στό στερέωμα τῆς ᾿Ορθόδοξης ᾿Εκκλησίας καί κατά τόν δέκατο ἔνατο καί κατά τόν εἰκοστό αἰώνα, ὅσοι ἵδρυσαν καί ὀργάνωσαν θρησκευτικές κινήσεις καί Συλλόγους γιά νά ὑποκαύσουν τό θρησκευτικό συναίσθημα σέ ἐνίσχυση τῆς διοικοῦσας ᾿Εκκλησίας...»
᾿Ακολούθως ὁ κ. Κούκης σκιαγράφησε τήν πολεμική τήν ὁποία ὑπέστησαν οἱ ἡγέτες τοῦ κινήματος χωρίς νά εἶναι ἔνοχοι γιά ὁτιδήποτε.
«... ᾿Αντιμετώπισαν ἀντιπάλους ἐμπαθεῖς καί πείσμονες, ἀδίστακτους καί ἀνυποχώρητους, πού τούς συκοφάντησαν, τούς καταδίωξαν, τούς τιμώρησαν ἰδιαίτερα σκληρά, τούς ἐξόρισαν ἀπό τίς Μονές τῆς μετανοίας τους. Οἱ ἴδιοι ὅμως δέν ἔβαλαν ἐναντίον κανενός προσώπου, ἀμύνονταν καί πολεμοῦσαν μέ τό λόγο καί τά βιβλία τους κατά τῶν ἰδεῶν καί τῆς πρακτικῆς ζωῆς τῶν συμμοναστῶν τους, κατά τοῦ πνεύματος τοῦ ἐπιπόλαιου ἐκσυγχρονισμοῦ καί τῆς ἀπεμπόλησης τῆς ὀρθόδοξης γραμμῆς. ῾Υπεράσπιζαν τά καταξιωμένα ἀπό τούς αἰῶνες χριστιανικοῦ βίου καί καθιερωμένα ἀπό τή σοφία τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας...»
Τέλος ὁ κ. Κούκης παρουσίασε τίς τρεῖς κορυφαῖες μορφές τοῦ κινήματος τῶν Κολλυβάδων, τόν Μακάριο Νοταρᾶ, τόν ᾿Αθανάσιο Πάριο καί τόν Νικόδημο ῾Αγιορείτη. Στή συνέχεια ἔγινε συζήτηση καί ὁ π. ᾿Εφραίμ Παναούσης ἔκλεισε τήν ἐκδήλωση ἀναφέροντας τήν ἄγνωστη ζωἠ τοῦ κινήματος τῶν Κολλυβάδων ὁ ὁποία ἀποτέλεσε σταθμό γιά τήν ῾Ελληνορθόδοξη πορεία μας.
«...῾Η συμβολή τους σέ πολλούς τομεῖς τοῦ νεοελληνικοῦ βίου ὑπῆρξε σημαντική. ᾿Ακόμα καί τήν ᾿Επανάσταση τοῦ 1821 προετοίμασαν. Οἱ Κολλυβλαδες συγκροτοῦν ἕνα πολύ σπουδαῖο κεφάλαιο τῆς νεώτερης πνευματικῆς μας ῾Ιστορίας, μοναδικούς διδασκάλους, ὑπεύθυνους πνευματικούς ἀνθρώπους, πολύγραφους συγγραφεῖς ἔργων, πού πλούτισαν καί στήριξαν τό ὑπόδουλο Γένος, τοῦ χάρισαν αὐτοσυνειδησία καί ἀναπτέρωσαν τό φρόνημά του...», εἴπε μεταξύ ἅλλων ὁ π. ᾿Εφραῖμ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Γεννήθηκε στην Κυμη Ευβοίας. Σπούδασε Κλασσική Φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με μετεκπαίδευση στη Γερμανία στα Παιδαγωγικά.
Υπηρέτησε στη Μεση Εκπαίδευση ως Καθηγητής και Λυκειάρχης. Μελέτησε ιδιαίτερα την Παιδεία της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Διετέλεσε επί 15ετια συνεργάτης και παραγωγός του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς "ΠΕΙΡΑΪΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ 91,2 FM" και ιδιαίτερα γνωστός από την επιτυχημένη σειρά εκπομπών "ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ". Σημερα είναι παραγωγός εκπομπών στο Ραδιοφωνικό Σταθμο της Ιερᾶς Μητροπόλεως Χαλκίδος "Ο ΑΓΙΟΣ ΤΙΜΟΘΕΟΣ ΕΥΡΙΠΟΥ 97,7 FM".
Κείμενά του έχουν φιλοξενηθεί στον Τυπο και σε περιοδικά.