Αποστολικό Ανάγνωσμα: Ρωμ. ιγ΄ 11 – ιδ΄ 4
Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Ματθ. στ΄ 14 – 21
«Εάν γαρ αφήτε τοις ανθρώποις τα παραπτώματα αυτών, αφήσει και υμίν ο πατήρ υμών ο ουράνιος» (Ματθ. στ΄ 14).
Η τελείωση του ανθρώπου και η ομοίωσή του με το Θεό είναι σκοπός ζωής και ποθητή ελπίδα για κάθε άνθρωπο, ιδιαίτερα το Χριστιανό άνθρωπο που θέλει να ταυτίσει τη ζωή του με το θέλημα του Θεού. Με τον τρόπο αυτό η ζωή του αποκτά νόημα, η δε προσπάθειά του για κατάκτηση αυτής της ζωής, γίνεται αγώνισμα πνευματικό. Όμως, όπως κάθε αγώνας, έτσι και αυτός, ιδιαίτερα μάλιστα αυτός, θα πρέπει να θεμελιώνεται πάνω στην ελεύθερη βούληση, γιατί όπως λέει και ο ποιητής «θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία». Θέλει αρετή, γιατί αυτή τότε μόνον αποκτά αξία όταν είναι απαλλαγμένη από καταναγκασμό, ή υστεροβουλία. Θέλει παράλληλα και τόλμη η ελευθερία, γιατί θα χρειαστεί να συγκρουστεί με πολλές καταστάσεις που βρίσκονται μέσα του και γύρω του και τότε νικητής να αισθανθεί τη χαρά της ελευθερίας.
Η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που αρχίζει από αύριο, υπενθυμίζει αυτό το σκοπό της ζωής του ανθρώπου και παράλληλα προσφέρει και τα μέσα ούτως ώστε πρακτικά να διαπιστώσει ότι ο δρόμος που οδηγεί στην τελείωση είναι μεν δύσβατος, όχι όμως και αδιάβατος. Το σημερινό Ευαγγέλιο, θέλοντας να δώσει νόημα στη ζωή μας, μας αποκαλύπτει μερικούς τρόπους με τους οποίους θα καταστεί η ζωή μας περισσότερο πνευματική και άρα και η ιδιότητά μας ως Χριστιανών δε θα περιορίζεται μόνο στα χαρτιά.
Ο πρώτος τρόπος με τον οποίο θα δοκιμάσουμε τις αντοχές μας και θα δοκιμαστούμε σαν Χριστιανοί είναι η αμνησικακία. Δηλαδή να μην κρατώ κακία και να το αποδεικνύω στην πράξη με το να μπορώ να συγχωρώ. Ναι, να μπορώ να συγχωρώ εκείνον ή εκείνην που με έβλαψε ή που με συκοφάντησε. Να μπορώ να συγκρατώ το πάθος για εκδίκηση και να το καταστέλλω πλήρως, έστω κι αν η πικρία που νιώθω είναι δικαιολογημένη. Εκείνη τη στιγμή πηγή δύναμης μπορεί να ν’ αποτελέσουν οι σημερινοί λόγοι του Κυρίου: «Εάν γαρ αφήτε τοις ανθρώποις τα παραπτώματα αυτών, αφήσει και υμίν ο πατήρ υμών ο ουράνιος».
Ας συγκρατηθούμε την ώρα που είμαστε έτοιμοι για να ξεσπάσουμε την οργή μας. Ας θυμηθούμε τις δικές μας ατέλειες. Ας θυμηθούμε το κατά πόσον βλάψαμε το συνάνθρωπό μας στον οποίο είμαστε έτοιμοι να ξεσπάσουμε. Ας θυμηθούμε τις λίγες, ή τις πολλές φορές που δε συμπεριφερθήκαμε σωστά σε συνανθρώπους μας. Ιδιαίτερα, όμως, ας θυμηθούμε το πόσες φορές αμαρτήσαμε ενώπιον του Θεού και από τον οποίο ζητούμε συγχώρηση. Εκείνη τη στιγμή, λοιπόν, της οργής ας θυμηθούμε την προτροπή του: «Συγχωρήστε για να συγχωρεθείτε κι εσείς από τον ουράνιο Πατέρα μου, το Θεό». Αν δεν έχω αυτή τη δύναμη να συγχωρήσω δεν μπορώ να πω ότι μπαίνω στη Μεγάλη Σαρακοστή και ότι αρχίζω τον αγώνα τον πνευματικό. Άρα, η όποια συμπεριφορά μου πρέπει να αντανακλά αυτό που νιώθω μέσα μου. Αν αυτό που νιώθω μέσα μου είναι διαφορετικό από αυτό που εκδηλώνω στην πράξη, τότε οδηγούμαι στην υποκρισία.
Σκοπός του πνευματικού αγώνα δεν είναι να γίνουμε ή να φανούμε αρεστοί στους ανθρώπους, αλλά να γίνουμε αρεστοί στο Θεό. Αυτό μας οδηγεί σήμερα σ’ ένα δεύτερο στόχο πνευματικού αγώνα από τον Κύριο. Την αποφυγή της κενοδοξίας, της κούφιας δόξας και την καταπολέμηση κάθε μορφής επίδειξης.
Και αυτό τον κίνδυνο τον διατρέχουμε με τη νηστεία, η οποία μπορεί να γίνεται «προς το θεαθήναι» και όχι στην εξυπηρέτηση του ουσιαστικού στόχου, που είναι η δόξα του Θεού μέσα από το σεβασμό των εντολών του, μια από τις οποίες είναι και η εντολή για τη νηστεία. Η νηστεία, εκτός του ότι δεν πρέπει να είναι επιδεικτική και άρα να καταντά υποκριτική, θα πρέπει να κινείται σε δύο άξονες που είναι ο πνευματικός και ο υλικός. Δηλαδή, νηστεία παθών και νηστεία τροφών. Εάν δεν υπάρξει αυτός ο συνδυασμός, τότε η υλική νηστεία καταντά δαιμονική. Γιατί και οι δαίμονες αποφεύγουν την τροφή, δεν αποφεύγουν όμως το κακό.
Ο υμνωδός είναι σαφής και κατηγορηματικός. Μας προτρέπει να στραφούμε στην ψυχή μας και όχι στο σώμα μας και να της πούμε: «Βρωμάτων νηστεύουσα, ψυχή μου και παθών μη καθαρεύουσα, μάτην επαγάλλη τη ατροφία. Ει μη γαρ αφορμή σοι γένηται προς διόρθωσιν, ως ψευδής μισείται παρά του Θεού και τοις κακίστοις δαίμοσιν ομοιούται τοις μηδέποτε σιτουμένοις».
Η νηστεία, λοιπόν, είναι η απαρχή για διόρθωση και η κάθαρση των παθών. Αν η νηστεία περιοριστεί μόνο στην κάθαρση του σώματος, τότε καταντά απλή δίαιτα. Η νηστεία, που είναι «πολιτεία των αγγέλων», για να οδηγεί στη σωτηρία των ανθρώπων πρέπει να είναι αληθινή. Και αληθινή νηστεία είναι η αποξένωση από τα πάθη: «Αληθής νηστεία η των κακών αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας». Η νηστεία σαν πράξη υπακοής οικοδομεί τη μετάνοια, νεκρώνει τις επιθυμίες, καλλιεργεί την επιείκεια και στεγάζει την αγάπη, γιατί αυτό που περικόπτει από τον εαυτό του το προσφέρει στο συνάνθρωπο με τη μορφή της ελεημοσύνης, της φιλανθρωπίας και της αγαθοεργίας.
Αυτή η δυναμική που αποκτά η πορεία της πνευματικής ζωής θα οδηγήσει τον άνθρωπο σε ένα τρίτο στάδιο απεξάρτησης, αυτό της συγκέντρωσης υλικών αγαθών. Γιατί μέσα από τη συγκέντρωση υλικών θησαυρών ο άνθρωπος επιθυμεί δύο πράγματα, την ασφάλεια και την ευτυχία. Όμως πόσο ασφαλισμένος είναι ένας θησαυρός που μπορεί να κλαπεί ή να καταστραφεί; Ακόμη μπορεί ο πλούτος να προσφέρει μόνιμη ευτυχία στον άνθρωπο; Ο ίδιος ο Κύριος μας λέει ότι: «ουκ εν τω περισσεύειν τινί η ζωή αυτού εστιν εκ των υπαρχόντων αυτού». Και τούτο γιατί τα πλούτη, όσο περίσσια κι αν είναι, δεν δίνουν την αληθινή ζωή στον άνθρωπο, γεγονός που επιβεβαιώνει και η καθημερινή ζωή των ανθρώπων, ακόμα και σε δύσκολες εποχές, όπως και η δική μας.
Σε μια τέτοια δύσκολη εποχή καλούμαστε κι εμείς να μπούμε στο στίβο τον πνευματικό, περιορίζοντας τις δικές μας ανάγκες και εκδηλώνοντας ενδιαφέρον για τις ανάγκες των συνανθρώπων μας. «Ώρα ημάς εξ ύπνου εγερθήναι», κατά το σημερινό «Απόστολο». Ας ριχτούμε στον αγώνα της νηστείας των τροφών, αλλά με παράλληλο αγώνα στη νηστεία των παθών. Ας ριχτούμε στο στίβο της πνευματικής ζωής, όπου τα βραβεία είναι πολλά. Τόσα πολλά όσοι και οι «αθλητές» που θα αγωνιστούν «νομίμως». Σε αντίθεση με τους Ολυμπιακούς, περιφερειακούς, ή τοπικούς αγώνες όπου τα βραβεία τα παίρνουν οι πρώτοι, στον αγώνα αυτό του πνευματικού στίβου, βραβείο παίρνει όχι μόνο εκείνος που θα τερματίσει πρώτος, αλλά και εκείνος που θα τερματίσει τελευταίος. Ας προσηλωθούμε σ’ αυτόν τον αγώνα. Ο Κύριος μας παρακολουθεί και περιμένει να μας βραβεύσει. «Άρα ουν έκαστος ημών περί εαυτού λόγον δώσει τω Θεώ» (Ρωμ. ιδ΄ 12), κατά τον Απόστολο Παύλο. «Καθένας μας, λοιπόν, θα λογοδοτήσει στο Θεό για τον εαυτό του». Αυτό ας μην το ξεχάσουμε ποτέ. Αμήν.
Θεόδωρος Αντωνιάδης