Του Πρωτοπρ. Στεφάνου Κ. Αναγνωστοπούλου
ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ
Μετάνοια είναι το Μυστήριο με το οποίο συγχωρούνται από τον Επίσκοπο ή τον εντεταλμένο Πνευματικό ιερέα όλες οι αμαρτίες που έγιναν με το Βάπτισμα. Προϋπόθεσις του Μυστηρίου είναι η ειλικρινής και καθαρή εξαγόρευσις των πτώσεων που έγιναν «εν λόγω ή εν έργω, κατά νουν και διάνοιαν, εν γνώσει ή εν αγνοίαν, εκουσίως ή ακουσίως, εν παραβάσει και παρακοή, υπό κατάραν ιερέως ή υπό γογγυσμόν γονέων…».
Μετάνοια σημαίνει αλλάζω στάση απέναντι στο Θεό.σημαίνει ακόμα τη βαθιά συναίσθηση ότι είμαι ανεπαρκής για να σώσω από μόνος μου τον εαυτό μου, και γι’ αυτόν τον λόγο αναζητώντας την λυτρωτική Χάρη του Θεού πέφτω στα πόδια του Πνευματικού πατρός και παρακαλώ για την άφεση των αμαρτιών μου και την λύτρωση. Επιθυμώ την επανασύνδεση με τον Θεό και την υιοθεσία.
Ιδρυτής του Μυστηρίου είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, όταν μετά την Ανάστασή Του χορηγεί στους Μαθητάς Του την εξουσία της συγχωρήσεως των αμαρτιών με τους λόγους: «Λάβετε Πνεύμα Άγιον, αν τινων αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς, αν τινων κρατήτε, κεκράτηνται» (Ιωαν. κ΄, 22). Και με απλά λόγια: Σ’ όποιους ανθρώπους συγχωρείται εσείς τις αμαρτίες τους, θα είναι συγκεχωρημένες και από τον Θεό Πατέρα. Σ’ όποιους όμως τις κρατάτε άλυτες και ασυγχώρητες – διότι δεν ήρθαν να σας ζητήσουν συγχώρηση και συγνώμη – θα μείνουν αιώνια ασυγχώρητες…
Αλήθεια, πόση συναίσθηση έχουμε, όταν λέμε ότι είμεθα αμαρτωλοί; τις περισσότερες φορές πιθανόν να το ψελλίζουν μόνο τα χείλη μας! Για να το καταλάβουμε καλά και να έχουμε επίγνωση της αμαρτωλότητός μας, ας είναι προ των οφθαλμό μας η εικόνα κάποιου που βγαίνει μέσα από έναν βούρκο και είναι – κυριολεκτικά βρωμερός και δυσώδης!
Αυτή τη βρωμιά και τη δυσωδία έρχεται να καθαρίσει το Μυστήριο της Μετανοίας και Ιεράς Εξομολογήσεως. Βέβαια, αρκετούς αγνοείται – ή μάλλον προσποιούνται ότι αγνοούν πως υπάρχει. Από άλλους περιφρονείται και από τους πολεμίους της πίστεως βλασφημείται. Εν τούτοις, αυτός ο θείος θεσμός (του Μυστηρίου της Μετανοίας και της Ιεράς Εξομολογήσεως) αποτελεί μια από τις πηγές σωτηρίας μετά το Βάπτισμα. Μας το βεβαιώνει η δίψα και η αίσθησης της ψυχικής ανάγκης με την οποία προστρέχουν προς την ζωογόνο αυτή πηγή πολλοί άνθρωποι της εποχής μας, κάθε τάξεως, ηλικίας και φίλου.
Η Μετάνοια και η Εξομολόγησις στην Π α λ α ι ά Διαθήκη εθεωρείτο μια απλή αρετή.
Στην Καινή Διαθήκη όμως τα πράγματα αλλάζουν, αφού για μας τους ορθόδοξους χριστιανούς είναι ένα από τα Επτά Μυστήρια της Εκκλησίας μας και μάλιστα υποχρεωτικό. Όσες καλές πράξεις θέλεις, κάνε. Δώσε εκατομμύρια, αν έχεις, σε ελεημοσύνες. Δεν έρχεσαι στην Εκκλησία, δεν συμμετέχεις ενεργά στην θεία Λατρεία, δεν προσέρχεσαι στο Ποτήριο της Ζωής, και – πριν από αυτό – δεν πας εξομολογηθείς ταπεινά στον παπά; Δεν κέρδισες τίποτα! Το τρένο της αιωνιότητας το έχασες. Η Μετάνοια σώζει, όταν αυτή οδηγεί στην Θεία Κοινωνία, που δίδεται «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον».
Η Εξομολόγησις που γίνεται με συντριβή και δάκρυα είναι η ανανέωσις του αγίου Βαπτίσματος, γι’ αυτό και καλείται λουτρό δακρύων ή δεύτερο Βάπτισμα. Είναι η συμφωνία με το Θεό Πατέρα δια μέσου του Πνευματικού ιερέως για μια καινούργια ζωή. Είναι ακόμα η πρώτη καλή αρχή για ταπείνωση.
Η Μετάνοια είναι υπόθεσις μιας ολόκληρης ζωής! Διότι όσο ζούμε, αμαρτάνουμε. Γι’ αυτό και αρχή μιας νέας εν Χριστώ χωής είναι η Μετάνοια. Πράξις δε της Μετανοίας είναι η ιερά Εξομολόγησις και τελικός σκοπός της είναι η ενσωμάτωσις του πιστού στο Σώμα της Εκκλησίας του Χριστού με την Θεία Κοινωνία.
ΤΑ ΑΙΣΘΗΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΕΙΝΑΙ:
Η ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΗ ΧΑΡΙΣ
Αν στην πορεία της ζωής μας ν α υ α γ ή σ ο υ μ ε, δηλαδή αμαρτήσουμε μέσα στην φουρτουνιασμένη θάλασσα της αμαρτίας, βάρκα και σωσίβιο σωτηρίας είναι το Μυστήριο της Μετανοίας και της ιεράς Εξομολογήσεως. Για να καταλάβουμε όμως και να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε ναυαγοί, ότι είμαστε αμαρτωλοί, χρειάζεται η ώρα της θείας Χάριτος. Η θεία Χάρις θα ξεσκοτίσει την καρδιά, θα δυναμώσει την θέληση, θα φωτίσει το νου, που είναι διαρκώς σκοτισμένος, θα προκαλέσει συντριβή, θα φέρει μετάνοια, θα οδηγήσει τον αμαρτωλό στο πετραχήλι του Πνευματικού.
Με το Μυστήριο της Μετανοίας και Εξομολογήσεως «δίδεται» η συγχώρησις όλων των αμαρτημάτων. Δια της αφέσεως αυτής επανέρχεται ο μετανοήσας αμαρτωλός χριστιανός στην κατάσταση της εν Χριστώ ζωής. Όλες οι αμαρτίες, μικρές ή μεγάλες, θανάσιμες ή ασυγχώρητες, εξαλείφονται. Μόνον η αμετανοησία είναι η ασυγχώρητος και χαρακτηρίζεται ως βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος: «Πάσα αμαρτία και βλασφημία αφεθήσεται τοις ανθρώποις, η δε του Πνεύματος βλασφημία ουκ αφεθήσεται τοις ανθρώποις………..ούτε εν τω νυν αιώνι ούτε εν τω μέλλοντι» (Ματθ. ιβ΄, 31-32).
Οι Πατέρες μας λέγουν ότι η βλασφημία ταυτίζεται με την αμετανοησία, διότι το Άγιον Πνεύμα είναι Αυτό που χορηγεί την σώζουσα Τριαδική Χάρη. Άρα, αμετανοησία σημαίνει άρνηση της θείας Χάριτος, που σώζει, λυτρώνει, δικαιώνει και αγιάζει. Γι’ αυτό και αυτή η άρνηση αποτελεί προσβολή και βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος. Η αμετανοησία είναι ασυγχώρητη, διότι η Θεία Χάρις, που οδηγεί τον αμαρτωλό στην μετάνοια, δεν ενεργεί αυθαίρετα, αλλά ζητεί και την ανθρώπινη συγκατάθεση και συνεργασία. Εσύ Θεέ μου, με συγχωρείς, ναι, αλλά πρέπει να το θέλω και εγώ. Εσύ θυσιάστηκες επάνω στο Σταυρό, ναι, αλλά πρέπει και εγώ να σου πω «μνήσθητί μου, Κύριε εν τη Βασιλεία σου σου» σαν τον ληστή, για να ακούσω το λελυμένος και συγκεχωρημένος…» και το «σήμερον μετ΄ εμού έση εν τω Παραδείσω». Με την κάθε αμαρτία, την μικρή ή την μεγάλη, απομακρυνόμεθα από τον Χριστό, που είναι η όντως Ζωή, και έτσι εκπίπτουμε της Θείας Χάριτος, οπότε ακολουθεί ο σκοτισμός του νου και η νέκρωσις των πνευματικών δυνάμεων. Αυτό σημαίνει ότι η αμαρτία δεν είναι μια λανθασμένη ή μια άτοπη κίνησις, που κάνει ο άνθρωπος και που για να την διορθώσει χρειάζεται μια τυπική «συγνώμη». Δεν είναι «μας έσπρωξαν, μας ζήτησαν συγνώμη και έληξε!». Όχι!!! Η αμαρτία είναι κίνηση αντίθετη προς το Θέλημα του Θεού. Είναι κίνηση θεομαχίας. Είναι ανταρσία πνευματική κατά του Αγίου Θεού!
ΤΑ ΕΠΙΤΙΜΙΑ
Μετά την Εξομολόγηση επιβάλλονται μερικές φορές κάποια επιτίμια, όπως: αποχή από την Θεία Κοινωνία, νηστείες, γονυκλισίες, ελεημοσύνες, προσευχές, μελέτη της Αγίας Γραφής….Αυτά δεν εξαλείφουν τις αμαρτίες ούτε έχουν ποινικό χαρακτήρα. Δεν καταδικάζουμε και δεν τιμωρούμε κανέναν. Η ιερά Εξομολόγηση είναι έργο απείρου φιλανθρωπίας του Αγίου Θεού. Ποινικό και «λογιστικό» χαρακτήρα αποδίδουν στα επιτίμια εσφαλμένα, κακόδοξα και αιρετικά μόνον οι Παπικοί. Τα επιτίμια στην Ορθόδοξη Εκκλησία έχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα και επιβάλλονται τρόπον τινά σαν φάρμακα προς θεραπεία. Είναι η θεραπευτική αγωγή του γιατρού, για να σώσει τον άρρωστο.
Η ΤΑΞΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΟΟΥΝΤΩΝ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ
Κατά τους πρώτους αιώνας, σ’ όσους αμάρταναν θανάσιμα, η Εκκλησία για να σώσει τις ψυχές τους, παιδαγωγικά, τους έβαζε βαριά επιτίμια και κανόνες. Αυτοί ήσαν οι «μετανοούντες» και εχωρίζοντο σε διάφορες κατηγορίες, που ήσαν οι εξής:
Επρόκειτο για χριστιανούς με θανάσιμα αμαρτήματα, που παρέμεναν έξω από τον ναό, στο ύπαιθρο, χειμώνα-καλοκαίρι (με χιόνια, με βροχές, με κρύο, με χαλάζι ή με πολλή ζέστη), και ζητούσαν από τους εισερχομένους χριστιανούς, με πολλά δάκρυα, γονατιστοί, να προσευχηθούν να τους συγχωρήσει ο Θεός. Δεν έπαιρναν ούτε Αντίδωρο.
Οι «υποπίπτοντες» ήσαν συνεχώς γονατιστοί μέσα στον ναό, ακόμη και τις Κυριακές. Λόγω του πλήθους των αμαρτημάτων τους εδέχοντο μόνο την ευλογία του επισκόπου -αν υπήρχε- ή του ιερέως που λειτουργούσε, και αναχωρούσαν μαζί με τους Κατηχουμένους από την Εκκλησία.
Συνιστάμενοι είναι σήμερα οι περισσότεροι χριστιανοί που έχουν κανόνα να μην κοινωνούν. Συμμετέχουν στην Θεία Λειτουργία μέχρι το τέλος και παίρνουν μόνο Αντίδωρο.
• Πέμπτον: Προς μια νέα «τάξη μετανοούντων».
Κατά την άποψη πολλών ευλαβών και αξιοσεβάστων Επισκόπων και Πρεσβυτέρων της Εκκλησίας μας, επιβάλλεται από τις σημερινές συνθήκες η δημιουργία μιας νέα τάξης μετανοούντων, οι οποίοι έχουν άμεση ανάγκη κατηχήσεως και επανευαγγελισμού. Σ’ αυτούς θα συγκαταλέγονται: οι αδιάφοροι, οι χλιαροί, οι ακατατόπιστοι, οι αγνοούντες, οι σκληρόκαρδοι, οι αμφιβάλλοντες, οι ολιγόπιστοι, οι κακόπιστοι, οι απειθάρχητοι και τόσοι άλλοι…δηλαδή όλοι μας! Διότι σχεδόν όλοι μας ελάχιστα πράγματα από την πίστη μας γνωρίζουμε, σχεδόν τίποτε απ’ αυτήν και τα Μυστήριά της. Είμεθα μεν βαπτισμένοι, αλλά ακατήχητοι και ακατατόπιστοι.
Που βρίσκεται όμως το λάθος; Μήπως το κακό έχει ξεκινήσει πριν από εκατοντάδες χρόνια; Μήπως οφείλεται στην από τότε μέχρι και των ημερών μας αμέλεια των κληρικών όλων των βαθμίδων, που εγκατέλειψαν τις ψυχές των χριστιανών – όχι όλων – στην αμάθεια και στις προλήψεις, και μάλιστα όταν οι χριστιανοί μας ακόμη ήσαν συγκεντρωμένοι σε μικρές ενορίες; μήπως στην αδιαφορία και στο κακό παράδειγμα του οικογενειακού περιβάλλοντος; μήπως στα άθλια πρότυπα της διεφθαρμένης κοινωνίας και στα ΜΜΕ με την κακή πληροφόρηση και την θεομαχία τους; Ασφαλώς θα υπάρχουν και πολλές άλλες αιτίες, που δεν είναι του παρόντος.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΤΡΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΙ ΤΟΥ
Ειδική εγκύκλιος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εκδοθείσα το 1887 τονίζει ότι το αξίωμα της πνευματικής πατρότητος χορηγείται μόνον «τοις αμέμπτως εν πάσι βιώσασι και αξίους εαυτούς εν τη Ιερωσύνη αναδειξαμένοις και δυναμένοις σώζειν και επιστρέφειν ψυχάς από πλάνης οδού αυτών».
Το ύψος του αξιώματος, το μέγεθος της αποστολής του Πνευματικού – εξομολόγου και οι τεράστιες δυσκολίες που συνοδεύουν και συνδέονται με το έργο του, καθιστούν απόλυτα αναγκαίον οι επίσκοποι της Ελλαδικής Εκκλησίας να επιδεικνύουν μεγίστη προσοχή, όπως το συνιστά ο Μέγας Βασίλειος, και «μετά δοκιμασίας πλείονος» να αναθέτουν σε δεδοκιμασμένους κληρικούς το μεγάλο λειτούργημα της Ιεράς Εξομολογήσεως.
Γι’ αυτό θεωρείται απαραίτητος η ειδική χειροθεσία και το Ενταλτήριον των Επισκόπων γράμμα, διότι «ου πάντων εστίν οδηγήσαι και ετέρας ψυχάς, αλλ’ οις εδόθη η θεία διάκρισις» κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Σιναϊτη.
Ο Πνευματικός, είτε άγαμος είτε έγγαμος, οφείλει να ζη πνευματικά, κατέχοντας «τα χαρίσματα τα κρείτονα» (Α΄ Κορ. ιβ΄, 31). Να είναι άγιος!!! Δηλαδή το κατά δύναμιν καθαρός και αμόλυντος, αφού – κατά τον άγιον Συμεών τον Νέο Θεολόγο – άγιος και Πνευματικός πατήρ ταυτίζονται, διότι δεν μπορεί ο ιερεύς να είναι άγιος χωρίς προηγουμένως να έχει γίνει πνευματικός, δηλαδή μέτοχος του Παναγίου Πνεύματος.
Ο δε όσιος Θεόγνωστος τονίζει επιγραμματικά ωρισμένα πράγματα, που πρέπει να μας βάλουν σε σοβαρές σκέψεις: «Αν δεν σου αποκαλύφθηκε από το Άγιο Πνεύμα ότι είσαι δεκτός, συ ο ιερεύς, σαν μεσίτης Θεού και ανθρώπων, ως ισάγγελος στην ψυχή και στο σώμα, ΜΗΝ τολμάς να τελής τόσο ριψοκύνδυνα και άφοβα την φρικτή και πάναγνη ιεροτελεστία των θείων Μυστηρίων, την οποία και οι Άγγελοι σέβονται και πολλοί από τους Αγίους την απέφυγαν, σαν πανάχραντη, από μεγάλη ευλάβεια».
Αν δεν έχουμε αυτήν την ειδική πληροφορία που μας τονίζει ο όσιος Θεόγνωστος, πως θα ανταποκριθούμε «μεστοί όντες παθών» στις πολλαπλές και δυσβάστακτες απαιτήσεις λυτρωτικής αγωγής των ψυχών στο Μυστήριο της Μετανοίας και εξαγορεύσεως των λογισμών, που κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο είναι «τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών»;
Γι’ αυτό ο Πνευματικός – ιερεύς πρέπει να μαθητεύη συνέχεια και με κάθε επιμέλεια στο «σχολείο» του Αγίου Πνεύματος! Και το Άγιο Πνεύμα, ως «πτυχίο»αυτού του «σχολείου», δεν δίδεται παρά σ’ όσους είναι πρόθυμοι να υποβληθούν σε κόπους και θυσίες, να υποστούν θλίψεις και να χύσουν ιδρώτα, δηλαδή να καταβάλουν το τίμημα της πίστεως και των έργων της. Αφού «άνευ κόπων και πόνων πολλών και ιδρώτων, βίας τε και στεναχωρίας και θλίψεως, ουδείς διήλθε τον σκοτασμόν της ιδίας συτού ψυχής, ουδέ το Φως του Πανάγιου Πνεύματος εθεάσαντο», τονίζει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος.
Τότε, πως είναι δυνατόν να «άρχη ψυχών» ο κληρικός δια της ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΤΡΟΤΗΤΟΣ,αφού, ως γνωστόν, κατά τον άγιον Ιωάννη τον Χρυσόστομον, «το άρχειν ψυχών επιπονώτερον πάντων εστίν»; Γι’ αυτό και ο Πνευματικός δεν πρέπει να είναι τυχαίος, αλλά να εκλέγεται με προσοχή από τους Επισκόπους, που αγωνίζονται φιλότιμα για την πνευματική οικοδομή του ποιμνίου τους. Πάντως ο πνευματικός πρέπει να κοσμήται από την Χάρη της διακρίσεως, αγάπης και υπομονής και να κατέχη τα μυστικά του αοράτου πολέμου από τους δαίμονες και του ορατού από τα πάθη και τις αδυναμίες.
Γι’ αυτό και το έργο της ιεράς Εξομολογήσεως είναι δυσχερέστατο, υπευθυνο, επίπονο και λίαν επώδυνο. Η επιπολαία και ανεύθυνη αντιμετώπισις των θανάσιμων αμαρτημάτων των εξομολογουμένων, όπως και η υπερβολική και αδιάκριτη αυστηρότητα προς τους αμαρτήσαντας, μέχρι και εκδιώξεώς των από το εξομολογητήριο, μπορούν να κολάσουν και την ψυχή του Πνευματικού πατρός και του εξομολογουμένου.
Ο πολλαπλασιασμός των χριστιανών εκάστης Μητροπόλεως ηνάγκασε τον Επίσκοπό της να βοηθήται στο Μυστήριο της Μετανοίας και Εξομολογήσεως και από τους πρεσβυτέρους. Πό τα μέσα του 3ου αιώνος βλέπουμε να υπάρχη «πρεσβύτερος απί της μετανοίας» (Σωκράτους, Αποστολικός κανόνας ΝΒ, P.G. 67,613-616).
Μυστήριο Μετανοίας – Εξομολογήσεως δεν έχουν οι Προτεστάντες, οι οποίοι ουδέποτε εξομολογούνται. Δεν δέχονται καθόλου τα λόγια του Κυρίου με τα οποία ίδρυσε το Μυστήριο και έδωσε αυτή την εξουσία της αφέσεως στους Μαθητές Του και Αποστόλους και αυτοί με την σειρά τους στους διαδόχους τους. Για να λύσουν όμως τα έντονα ψυχολογικά προβλήματα που δημιουργούνται από τις ενοχές της συνειδήσεως, έχουν αναπτύξει την Pastoral Psychology (την Ποιμαντική Ψυχολογία).
Στην ίδια όμως περίπτωση ανήκουν κι όλοι εκείνοι από τους Ορθοδόξους χριστιανούς που από μόνοι τους έχουν καταργήσει την ιερά Εξομολόγηση, ισχυριζόμενοι ή ότι δεν έχουν αμαρτίες και είναι καλοί άνθρωποι ή ότι εξομολογούνται μπροστά στην εικόνα του Χριστού! Μη μου πείτε ότι θα πάτε στην εικόνα να ζητήσετε συγνώμη και θα σας απαντήσει η εικόνα! Σας είπε καμιά εικόνα ποτέ «λελυμένος και συγκεχωρημένος» είσαι; δεν συγχωρούν οι εικόνες, μόνο το πετραχήλι του Πνευματικού, που είναι διάδοχος των Αποστόλων.
Αυτήν την εξουσία να συγχωρεί τις αμαρτίες την είχε ο Κύριος ως Θεός. Γι’ αυτό έλεγε «αφέωνταί σοι αι αμαρτίαι σου…ίνα δε ειδήτε ότι εξουσίαν έχει ο Υιός του ανθρώπου αφιέναι επί της γής αμαρτίας…(Μαρκ. β΄, 5 και 10-11)
Ο Κύριος την μεταβίβασε στους Αποστόλους και αυτοί στους Επισκόπους και δι’ αυτών στους πρεσβυτέρους. Έτσι λοιπόν η αγία μας Εκκλησία, μέσα από την Αποστολική διαδοχή, πήρε από τον Κύριο και Θεό και Σωτήρα ημών Ιησού Χριστό την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες.
ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ
Από την πείρα μου έχω διαπιστώσει ότι πολλοί από τους εξομολογουμένους προσέρχονται με πνεύμα ψυχαναλύσεως και όχι για να λάβουν την Χάρη του Θεού και την άφεση των αμαρτιών. Γι’ αυτό απαιτούν διάλογο, διάθεση πολλού χρόνου για συζήτηση, με λεπτομέρειες, που παίρνουν πολλές φορές την μορφή κουτσομπολιού, κατακρίσεως και το κυριότερο αποδίδουν ευθληνη στους άλλους.
Στην ψυχανάλυση μπορείς να αποδώσεις στους άλλους εύθηνη, γιατί το αισθάνεται ως ανάγκη η ψυχή σου. Στην ιερά Εξομολόγηση όμως την ευθύνη θα την πάρεις εσύ για να ξαλαφρώσεις. Σημασία δεν έχει κάτω από ποιες συνθήκες έγινε η πτώση. Σημασία έχει η αναγνώριση του λάθους. Μπορεί όλες οι συνθήκες να ήταν αρνητικές, αλλά όταν αναγνωρίσεις ότι φταις, τότε απαλλάσσεσαι από το βάρος την ενοχής, διαφορετικά το παίρνεις μαζί σου.
Όταν ο εξομολογούμενος πέφτει στα γόνατα και καταφεύγει στο πετραχήλι του Πνευματικ, συντρίβεται, κλαίει και ζητά συγχώρηση, τότε έρχεται η ευσπλαχνία του Αγίου Θεού μέσα από το πρόσωπο του ιερέως, ο οποίος με πολύ συμπόνια και αγάπη σκύβει στο μετανοημένο αμαρτωλό άνθρωπο, του λέει τον παρηγορητικό λόγο και του χαρίζει την άφεση από τον Θεό, κι έτσι ο άνθρωπος φεύγει λυτρωμένος, σωσμένος, ανάλαφρος, ειρηνικός και χαρούμενος. Η όψις του γίνεται φωτεινή και πολλές φορές αισθάνεται μια ανεξήγητη σωματική και ψυχική ελαφρότητα.
Αυτό το φαινόμενο είναι ένα ψυχικό βίωμα ελευθερίας και λυτρώσεως, το οποίο κανένας ψυχαναλυτής δεν μπορεί να το προσφέρει στον βασανιζόμενο από ποικίλες καταστάσεις και ενοχές άνθρωπο.
Αλλά και αυτοί που εξομολογούνται συχνά, διατρέχουν ένα μικρό κίνδυνο (φαίνεται μικρός αλλά δεν είναι): να καταντήσει η Εξομολόγησή του μια ξηρά συνήθεια, ένας ξηρός τύπος, μια άγονη απαρίθμηση των αμαρτημάτων τους, χωρίς συντριβή. Όχι συναισθηματισμούς και κροκοδείλια δάκρυα, αλλά αληθινή μετάνοια θέλει ο Θεός! Γι’ αυτό πολλές φορές μετά από μια τέτοια ξηρά απαρίθμηση των αμαρτημάτων επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια!
Πρέπει να είναι η Μετάνοιά μας μια βαθιά συντριβά στα πόδια του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, απ’ όπου εν συνεχεία θα ριφθούμε στην ανοικτή και σπλαχνική αγκαλιά Του.
Θα κάνουμε εξαγόρευση των πτώσεών μας και ασφαλώς θα εκθέσουμε και τα προβλήματα και τις αγωνίες μας μέσα στην οικογένεια, τις πνευματικές μας ανησυχίες, τον αβάστακτο πόνο μας για την για την απομάκρυνση των παιδιών μας από την Εκκλησία, τις οικογενειακές μας συγκρούσεις και τραγωδίες, τις επιπτώσεις από τους χωρισμούς και τα διαζύγια, τους προβληματισμούς μας για την έκπτωση των ηθικών αξιών της ζωής και όλα εκείνα που κυριολεκτικώς τραυματίζουν θανάσιμα την ψυχή μας.
Γι’ αυτό και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος συνιστά: αποκαλύψτε στον Πνευματικό Ιερέα και τα πιο απόκρυφα μέρη της ψυχής σας, τις ανησυχίες σας και τα μεγάλα μυστικά της καρδιάς σας, με τον ίδιο τρόπο που φανερώνει ο άρρωστος στον γιατρό τα κρυφά τραύματά του, κι έτσι μόνο θα πάρετε την γιατρειά σας.
Στην Εξομολόγηση αφήνουμε την δική μας γνώμη στην άκρη. Γιατί καμιά φορά εξομολογούνται μερικοί και λένε: «Ξέρεις, πάτερ, έχω την γνώμη…» τι θα πει έχω την γνώμη; Αυτό είναι σαν να λέμε: «Θεέ μου, Εσύ καλά τα λες, αλλά εγώ όμως έχω αυτήν την γνώμη πως έτσι πρέπει να γίνει»!!!
Λοιπόν, σκύβοντας το κεφάλι δεχόμαστε με υπακοή την γνώμη και την συμβουλή της Εκκλησίας, όπως δίδεται από το στόμα του Πνευματικού. Η προτροπή και η απόφαση του Πνευματικού ιερέως είναι η φωνή του Θεού, είναι το θέλημά Του, είναι η εντολή Του, είναι η αγάπη Του.
Πηγαίνοντας στην ιερά Εξομολόγηση εκτός από την συντριβή πρέπει να μας κατέχει ο θείος φόβος και η ελπίδα. Θείος φόβος επειδή αμαρτήσαμε, επειδή λυπήσαμε τον Θεό, επειδή αυτοκτονούμε με την αμαρτία. Πρέπει να μας διακατέχει αυτός ο θείος φόβος, γιατί είμεθα ένοχοι, φταίχτες, ολιγόπιστοι, δίψυχοι, δειλοί, αμετανόητοι αμαρτωλοί… συντριβή πιθανόν να έχωμε, διότι αισθανόμαστε την αγριότητά μας, αλλά χρειάζεται και η ελπίδα ότι θα συγχωρηθούμε, ότι θα ξεπλυθούμε αν και ανάξιοι, θα γίνουμε και πάλι παιδιά του Θεού. Θα μας ανοιχθούν οι θείες αγκαλιές και από το στόμα του ουράνιου Πατρός και Θεού θα ακούσουμε: Ντύστε αυτό το παιδί μου την στολή την πρώτη και βάλτε του στο χέρι το δακτυλίδι της υιοθεσίας και σανδάλια στα πόδια του, αφού προηγουμένως λούσετε και καθαρίσετε αυτό. Διότι «ο υιός μου ούτως νεκρός ην και ανέζησε, απολωλός ην και ευρέθη». Νεκρός από την αμαρτία, που αναστήθηκε με την μετάνοια. Δεν προσερχόμεθα όμως με την διάθεση της υπακοής ούτε και με πνεύμα τεταπεινομένο και συντετριμμένο στον Πνευματικό, αλλά προβάλλουμε αιτήματα και γνώμες σαν να μας έχει οποχρεώσει ο Θεός. Εμείς έχουμε υποχρέωση σ’ Αυτόν!!! Εμείς είμαστε οι κατάδικοι κι Αυτός έρχεται στην δική μας θανατική καταδίκη και σταυρώνεται για μας και μας ελευθερώνει δωρεάν κι έχουμε απαιτήσεις από τον Θεό… η Μετανοία είναι ανάστασις, είναι ζωή, είναι φως, είναι η χαρά της Εκκλησίας, είναι η χαρά των Αγγέλων, είναι η χαρά των Ουρανών, είναι η χαρά του Κυρίου μας.
Ακόμη παρατηρείται ότι αρκετές φορές οι χριστιανοι που προσέρχονται στην ιερά Εξομολόγηση συμπλέκουν τις αμαρτίες τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να είμεθα Τοπογράφοι ή Πολιτικοί Μηχανικοί, Αρχιτέκτονες, Εργολάβοι, Δικηγόροι, Συμβολαιογράφοι, Ποινικολόγοι, Δικαστές, Γιατροί με ειδικότητα Παθολόγου, Χειρούργου, Ογκολόγου, Γυναικολόγου, Ψυχιάτρου ή Κοινωνικοί λειτουργοί ή γραφείο ευρέσεως εργασίας και πλήθος άλλων επαγγελματικών δραστηριοτήτων.
Η Εκκλησία είναι το κατ’ εξοχήν θεραπευτήριο ψυχών με «διευθυντάς τμημάτων» τους Επισκόπους και βοηθούς γιατρούς τους Πρεσβυτέρους, Άρα το εξομολογητήριο είναι ιατρείο ψυχών. Και δεν θεραπεύονται μόνο οι θανάσιμες πληγές που προκαλούν οι αμαρτίες, αλλά και ότι προκαλεί κατάθλιψη, άγχος, ανασφάλεια, ανησυχία, φοβίες, αγωνίες και άλλες νοσηρές ψυχοσωματικές ταραχές, αρκεί να υπάρχει αληθινή συναίσθηση της αμαρτωλότητος, αληθινή μετάνοια και ειλικρινής Εξομολόγηση μέχρι και λογισμών.
Αν η ψυχή του μετανοούντος γεμίσει παράκληση από το Πανάγιο Πνεύμα και φωτισμό – Φως από τον Σωτήρα Χριστό, τότε ουδεμία του δαίμονος προσβολή ή της κακίας του κόσμου επίθεσις μπορεί να διαταράξει την ψυχική υγεία που απέκτησε από το λουτρό των δακρύων και της Μετανοίας, είναι επιπλέον μέλος του Σώματος της Εκκλησίας του Χριστού και κοινωνός της Θείας Χάριτος.
Ακόμη και οι αγωνίες του είδους: πως θα πληρωθούν τα υπέρογκα χρέη μου; ή τι θα κάνω με εκοίνους που δεν πληρώνουν τα κοινόχρηστα ή το ενοίκιο; ή με τον γιο – κόρη μου που δεν θέλει να παντρευτεί, ή με το παιδί μου που έμπλεξε με ναρκωτικά και που είναι πολύ οδυνηρό, ή και το οδυνηρότερο πως θα ξεπεράσω τον αβάστακτο πόνο του χαμού του παιδιού μου, και πλήθος άλλων ακατανόμαστων προβλημάτων, όλα έχουν την λύση του μέσα στο πνευματικό ιατρείο της ιεράς Εξομολογήσεως και της θείας Λατρείας.
Ο διακριτικός Πνευματικός, ο γεμάτος αγάπη, καλωσύνη, συγκατάβαση, ταπείνωση, θα σκύψει με την Χάρη του Θεού, θα παρηγορήσει θα συγκλαύσηκαι και θα συμπονέσει, προσευχόμενος προς τον Θεό, που είναι όλος Αγάπη, όλος σπλάχνα οικτιρμών, για να δροσίσει και να θεραπεύσει «πάσα νόσον» ψυχής και σώματος και τον βαθύ πόνο της καρδιάς του προσερχομένου εν μετανοία και για να δώσει την λύση των προβλημάτων που καίνε. «Εγγύς ο Κύριος» και το θαύμα ακολουθεί!!!
Ο παραλογισμός των προληπτικών χριστιανών και προσερχομένων στο εξομολογητήριο χωρίς Μετάνοια είναι ότι θεωρούν τον Πνευματικό ιερέα σαν ένα είδος «μάγου», που με κάποιο «μαγικό ραβδί» θα τους λύσει ως δια μαγείας όλα τα καυτά τους προβλήματα και ειδικά τα συναισθηματικής φύσεως ή και προδοσίας – λιποταξίας συζήγων, ή και αστμφωνίας, γκρίνιας, συγκρούσεων μπροστά στα παιδιά τους και άλλα πολλά.
Προσωπικά αισθάνομαι μεγάλη δυσκολία στην αντιμετώπιση νέων ή νεανίδων που είναι εξαρτημένοι από τα ναρκωτικά. Οι συμβουλές για προσευχή, νηστεία, εκράτεια, ακκλησιασμό, εξομολόγηση και γενικά για πνευματικό αγώνα σπανίως αποδίδουν καρπούς κυρίως από τους χρήστες.
Η σύσταση προς τους γονείς και οικείους να οδηγηθούν οι νέοι σε ειδικές κοινότητες απεξαρτήσεως με την ταυτόχρονη συνειδητή αλλαγή τρόπου ζωής και επιστροφής των στην εκκλησία του χριστού με αληθινή μετάνοια (γονέων και οικείων), πτερώνει την ελπίδα κι έρχεται η από Θεού λύση.
Μερικοί χριστιανοί απαιτούν να τους κάνουμε ερωτήσεις. Μα το εξομολογητήριο δεν είναι ούτε ανακριτική έδρα ούτε δικαστική. Επίσης, εύκολα διακρίνουμε την μεταφορά πτώσεων σε τρίτους, άλλοτε με υπεκφυγές, άλλοτε με δικαιολογίες και άλλοτε με λεπτομερή και πολύλογη περιγραφή αυτών των αμαρτημάτων. Το «είμαι μεγάλος αμαρτωλός» ή «έχω κάνει όλες τις αμαρτίες του κόσμου», αυτή η αόρατη γενικολογία δεν είναι εξομολόγηση. Πρέπει να είμεθα σύντομοι, συγκεκριμένοι και σε κατάσταση αληθινής μετανοίας, δακρύων, συντριβής και απλότητος. Υπάρχουν όμως και κάποιοι ολίγοι ευτυχώς εξομολογούμενοι που μας κάνουν κήρυγμα και καταλήγουν στην απαρίθμηση της «καλής» τους διαγωγής και των «καλών» τους έργων!!!
Εν τούτοις, παρά τα πολλαπλά σύγχρονα προβλήματα στο μυστήριο της Εξομολογήσεως βρίσκουν ανακούφιση και λύτρωση μυριάδες ψυχές πιστών ορθοδόξων χριστιανών σε όλο τον κόσμο. Εδώ οφείλω να αναφέρω την ομολογία πολλών πνευματικών και να τελείως το πενιχρό αυτό πόνημα: όταν ο Πνευματικός βιώνει τον φωτισμό της Θείας Χάριτος, τότε ο ουρανός κάνει θαύματα… Ο πνευματικός αλλοιώνεται από την Θεϊκή ενέργεια και «ορά» ακατάληπτως και την καλή αλλοίωση της ψυχής του προσερχομένου εν μετανοία στην εξομολόγηση.
Και μην ξεχνούμε: «χαρά γίνεται εν τω ουρανώ επί ενί αμαρτωλώ μετανοούντι». Αμήν.