Η Μονή του
Αγίου Νικολάου των Γάτων ορθώνεται ανατολικά του οικιστικού πυρήνα του
Ακρωτηρίου ή διαφορετικά ανατολικά της Αλυκής Λεμεσού. Πρόκειται ίσως για το
παλαιότερο μοναστήρι στην Κύπρο, το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση ιδρύθηκε από
την Αγία Ελένη τον 4ο αιώνα. Η Αγία Ελένη, μάλιστα, άφησε στη Μονή ένα κομμάτι
από τον Τίμιο Σταυρό. Ας μάθουμε, όμως, περισσότερα για το ξακουστό αυτό
Μοναστήρι…
Το
προσωνύμιο «των Γάτων»
Αρχικά, θα σας
αναφέρουμε μερικές από τις ιστορίες, θρύλους, παραδόσεις που δικαιολογούν το
προσωνύμιο «των Γάτων». Ειδικότερα, τον 4ο αιώνα, όταν η Αγία Ελένη, μητέρα του
Μεγάλου Κωνσταντίνου, ίδρυσε το Μοναστήρι, η χερσόνησος του Ακρωτηρίου υπέφερε
από δηλητηριώδη φίδια που πολλαπλασιάστηκαν εξαιτίας μιας μακράς περιόδου
ανομβρίας.
Η Αγία Ελένη, αφού είχε βρει τον Τίμιο Σταυρό και επέστρεφε από τα
Ιεροσόλυμα, είχε φέρει γάτους για να εξολοθρεύσουν τα φίδια καθώς και εργάτες
για να κτίσουν το Μοναστήρι. Επίσης, η Αγία Ελένη, αφού συνεννοήθηκε με τον γιό
της, στάλθηκε στο νησί ο Καλόκαιρος για να αναλάβει ως διοικητής του νησιού
αλλά και για να βοηθήσει όσο καλύτερα μπορούσε στην εξολόθρευση των φιδιών.
Μια άλλη
πηγή συμπληρώνει πως τον 4ο αιώνα, ο Καλόκαιρος έχοντας ως στόχο την
εξολόθρευση των φιδιών, συγκέντρωσε στο Μοναστήρι χίλιους περίπου γάτους. Οι
γάτοι αυτοί, όπως διασώζει ο Καρούζης, όταν άκουγαν το σήμαντρο να ηχεί,
διέκοπταν το κυνήγι των φιδιών και μαζεύονταν στον περίβολο της εκκλησίας όπου
υπήρχαν κυκλικές ξύλινες σκάφες με φαγητό.
Η
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια προσθέτει παραπέμποντας στη γαλλική έκδοση του
βιβλίου Περιγραφή της Νήσου Κύπρου του 16ου αιώναπως ο Καλόκαιρος είχε
θέσει ως όρο στους μοναχούς να εκτρέφουν κάθε μέρα τουλάχιστον 100 γάτους,
στους οποίους μάλιστα έπρεπε να δίνουν πρωί και βράδυ λίγο κρέας ώστε να μην
τρώγουν συνεχώς το δηλητήριο. Επιπρόσθετα, μαθαίνουμε από τον Βιλλαμόντ
που επισκέφθηκε το νησί τέλη του 16ου αιώνα πως την ημέρα του Αγίου Νικολάου
όλη η ψαριά από την Αλυκή του Ακρωτηρίου προσφερόταν στο Μοναστήρι, για
να έχουν επιτυχημένες ψαριές καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Αξίζει να
σημειώσει πως ακόμη και σήμερα, εξακολουθούν να υπάρχουν στο Μοναστήρι γύρω
στους εκατό γάτους.
Το Μοναστήρι…
Αυτό το τόσο
ξακουστό Μοναστήρι φαίνεται πως έζησε μερικούς αιώνες εγκατάλειψης. Το
1570, η εκκλησία του Μοναστηριού, σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια,
κάηκε και λεηλατήθηκε από τους Τούρκους, ενώ τους μοναχούς του, σύμφωνα με τον
Βιλλαμόντ, τους σκότωσαν ή τους ανάγκασαν να το εγκαταλείψουν. Από τότε,
μέχρι και το 18ο αιώνα, όταν ο μητροπολίτης Κιτίου, Μακάριος Α΄, ανέλαβε την
ανακαίνιση του Μοναστηρίου, αυτό παρέμενε εγκαταλειμμένο. Παρόλο που ο
Μητροπολίτης Μακάριος Α΄ προσπάθησε να ξαναδώσει ζωή στο Μοναστήρι,
εγκατασταίνοντας μοναχούς, αυτό εγκαταλείφθηκε ξανά. Τότε, η περιουσία της
Μονής πέρασε στη διαχείριση της Μητρόπολης Κιτίου, στην οποία άνηκε και
εκκλησιαστικά.
Αργότερα και
συγκεκριμένα το 1960 λαμβάνει χώρα μια επισκευή της εκκλησίας του Μοναστηριού.
Λίγο μετά το 1974 αρχίζει μια προσπάθεια αναβίωσης της Μονής με πρωτοστάτη τον
ηλικιωμένο μοναχό Βαρνάβα της κατεχόμενης Μονής του Αποστόλου Βαρνάβα. Ο
μοναχός ξεκίνησε τις προσπάθειες αναπαλαίωσης της Μονής, αλλά δυστυχώς απεβίωσε
πριν ολοκληρωθούν αυτές οι προσπάθειες του. Το 1983, δυο μοναχές από τον Άγιο
Γεώργιο της Αλαμάνου συνεχίζουν τις προσπάθειες του μοναχού Βαρνάβα. Αυτές οι
μοναχές μάλιστα, επειδή βρήκαν το Μοναστήρι εγκαταλειμμένο και γεμάτο ερπετά
αποφάσισαν να κάνουν ότι και η Αγία Ελένη. Συγκεκριμένα, αποφάσισαν να έχουν
στο Μοναστήρι τους εκατό γάτους. Μερικά χρόνια μετά και συγκεκριμένα ανήμερα
της εορτής του Αγίου Νικολάου του 1991, όταν το Μοναστήρι είχε πέντε μοναχές,
έγινε η χειραθέτηση της μοναχής Κασσιανής στον ηγουμενικό θρόνο. Σήμερα, η Μονή
βρίσκεται υπό τη διαχείριση της Μητρόπολης Λεμεσού, η οποία έχει αναλάβει και
την ανασυγκρότησή της.
Πρέπει
επίσης να αναφερθεί πως το Μοναστήρι, σύμφωνα με την παράδοση, αποτέλεσε
καταφύγιο μοναχών που διώχτηκαν από τους εικονομάχους βυζαντινούς αυτοκράτορες.
Η εκκλησία
της Μονής
Η εκκλησία
της Μονής, όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί κτίσμα του 14ου αιώνα. Πρόκειται
για μια μονόκλιτη, καμαροσκέπαστη εκκλησία.
Ιδιαίτερα
εντυπωσιακή είναι η κεντρική είσοδος του καθολικού, η οποία καταφέρνει να
εντυπωσιάσει τον επισκέπτη με τις ανάγλυφες μορφές των Αποστόλων Πέτρου και
Παύλου. Ο Απόστολος Πέτρος, μάλιστα, παριστάνεται να κρατά τα κλειδιά του
παραδείσου, όπως δηλαδή αναφέρεται και από την παράδοση. Το ίδιο εντυπωσιακή
είναι η ανατολική είσοδος του ναού με τα πέντε οικόσημα, από τα οποία τα δυο
είναι εμβλήματα των Λουζινιανών.
Στο
εσωτερικό της εκκλησίας, θα δείτε ίχνη παλαιών τοιχογραφιών, ενώ στη
νοτιοανατολική άκρη του ναού, πλησίον του τέμπλου, τη θαυματουργή εικόνα
του προστάτη Αγίου της Μονής, του Αγίου Νικολάου.
Πηγές:
Γιώργου
Καρούζη, Περιδιαβάζοντας την Κύπρο, Λεμεσός, Πόλη και Επαρχία, Λευκωσία
2001
Μεγάλη
Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ. 10, εκδόσεις Φιλόκυπρος, 1989
Κοινοτικό
Συμβούλιο Ακρωτηρίου
Πηγή:
Κείμενο
Κοινοτικού Συμβουλίου