Το σημερινό κείμενο του Κόντογλου έχει γραφεί 5 μήνες μετά το αυτοκινητικό ατύχημα που είχαν με τη γυναίκα του τον Σεπτέμβριο του 1963, εμφανώς υπό το κράτος μεγάλης συγκίνησης και συναισθηματικής φόρτισης. Είχαν μεταφερθεί από το Ασκληπιείο Βούλας στο σπίτι τους, όπου ανάρρωναν κατάκοιτοι σε δυο διαφορετικά δωμάτια, χωρίς να μπορούν να ιδωθούν, μιλούσαν όμως ο ένας στον άλλον, με μια αγάπη, τόσο βαθιά, τόσο άδολη, τόσο βγαλμένη μέσα από την ψυχή τους, που δεν άφηνε ασυγκίνητο ούτε τον πιο σκληρό άνθρωπο. Η στεντόρεια φωνή του Κόντογλου γαλήνευε κι έδινε δύναμη στη Μαρία. Κι η ασθενική φωνή της Μαρίας γέμιζε δάκρυα τα μάτια του Κόντογλου, που δοξολογούσε μέρα νύχτα το Χριστό και την Παναγία, που δεν την πήρανε από κοντά του. Γεμάτος χαρά κι ευγνωμοσύνη για τον Κύριό του, ο Κόντογλου έγραψε το κείμενο που δημοσιεύουμε σήμερα αφιερωμένο στην αληθινή αγάπη όλων των ανθρώπων.
(Άρθρο στην Ελευθερία 9/2/1964)
Πολλή αγάπη υπάρχει στον βλογημένο λαό μας. Αυτό το είχα καταλάβει και πριν, αλλά τώρα, με τη συμφορά που έπαθα, είδα ένα πράγμα που μ’ έκανε να δακρύζω από χαρά κι από ευγνωμοσύνη. Ναι. Πολλή αγάπη κλείνει στο στήθος του ο λαός μας. Σας βεβαιώνω πως δε λογαριάζω αν τη φανερώνει για το πρόσωπό μου ή για άλλον. Τι σημασία έχουνε τα πρόσωπα; Σημασία έχει ότι υπάρχει γύρω μας αυτός ο ατίμητος θησαυρός, η αγάπη, η πόνεση, η φροντίδα για τον άλλον, αδιάφορα ποιον βρίσκει κάθε φορά για να φανερωθεί. Σαν ποτάμι δροσερό τούτη η αγάπη δροσολογά τον πυρωμένο ξέρακα της ζωής μας. Δένει τους ανθρώπους μεταξύ τους και τους δυναμώνει, για τούτο ο μακάριος Παύλος λέγει πως είναι «ο σύνδεσμος της τελειότητος». Σύνδεσμος αγιασμένος, αγκάλιασμα αδελφικό, περίπτυξη με δάκρυα ανακούφισης. Διώχνει μακριά τον εγωισμό, το κακό δηλητήριο, που χωρίζει τους ανθρώπους, ξορκίζει το σατανά τον ανθρωποκτόνο.
Δεν πιστεύω κανένας άλλος λαός να νιώθει τόση αγάπη και συμπόνια. Τώρα κατάλαβα καλά, πως όλοι οι Έλληνες έχουνε μέσα τους τούτο το τίμιο ξύλο, κι ας μη φαίνεται, ας το κρύβει ο χαρακτήρας τους. Κακοί, αληθινά κακοί κι αμετακίνητοι πολύ λίγοι υπάρχουνε ανάμεσά μας. Ξέρω πως έχουνε φυτρώσει στον τόπο μας κάποια αγκαθερά και φαρμακερά τέρατα, που κάνουνε τον άνθρωπο ν’ ανατριχιάζει. Μα είναι λίγα, σαν τις δράκαινες, που φυτρώνουνε εδώ κι εκεί απάνω στα καλοκάγαθα βουνά μας. Οι άλλοι, όσοι φαίνουνται κακοί, γίνονται από αδυναμία και ανάγκη. Τα πάθη θολώνουνε τα μάτια τους, η ζήλεια, η ματαιοδοξία, το κακό φιλότιμο, το πολιτικό πείσμα. Σε ώρες που αυτά τα πάθη είναι μουδιασμένα, αναπηδά αναπάντεχα η καλοσύνη, σαν το καθαρό νερό, που τινάζεται από το βράχο. Θεληματικά κακές ψυχές δεν έχουμε στον τόπο μας. Γι αυτό έλεγε ο Σωκράτης «Ουδείς εκών κακός». Γιατί σε άλλους τόπους, απ’ όσο ξέρω, βρίσκουνται κακοί άνθρωποι, που είναι κακοί χωρίς ανάγκη. Κι όσοι δεν είναι κακοί είναι αδιάφοροι στον πόνο τ’ αλλουνού. Εκεί υπάρχει και η σατανική αρρώστια της ψυχής που την λένε σαδισμό. Να χαίρεται ο άνθρωπος σαν βασανίζεται ο άλλος. Τέτοια αποτρόπαια πλάσματα δεν υπάρχουνε σε μας. Η μονάχη ιστορία που δεν έχει να δείξει τέτοια αρρωστιάρικα τέρατα είναι η ελληνική.
Λοιπόν ας μη φανεί παράξενο αυτό που λέγω για την αγάπη που έχει ο λαός μας. Και δεν μιλώ έτσι επειδή κολακεύτηκα από τη μεγάλη συμπάθεια αυτού του λαού προς εμένα. Εγώ μπορεί να μην την αξίζω. Συχνά βλέπουμε αυτή η αγάπη να ρίχνεται επάνω σε πρόσωπα που δεν είναι άξια ν’ αγαπηθούνε. Γι αυτό έχω την ιδέα, πως ο λαός μας νιώθει την ανάγκη ν’ αγαπήσει, να δώσει τη συμπάθειά του σε κάποιον. Και μη βρίσκοντας πάνα έναν άξιο, πέφτει σε μας, τους ανάξιους. Όπως λέγω στους θεολόγους, πως λαός μας διψά την αγιότητα και δε θέλει θεολογίες κούφιες. Και γι αυτό φτάνει να είναι λίγο ηθικός ένας παπάς ή ένας καλόγερος και τον λέγει άγιο.
Καλή φυλή, βλογημένη φυλή, μ’ όλα τα κουσούρια που της φορτώνουμε.
Πόσα ξεπετάγματα καλής καρδιάς, συγνώμης και ενθουσιασμού βλέπουμε κάθε τόσο! Που βρίσκει αυτό το κέφι τούτος ο βασανισμένος κόσμος, που’ ναι φορτωμένος με όλες τις συμφορές, ο λαός μας που ξαγοράζει κάθε μέρα και ώρα της ζωής του με πόνο και με αγώνα,
όσο κανένας στον κόσμο; Ποιος θα πίστευε πως μέσα σε τούτη την άγρια μηχανοκρατία, πνιγμένος από τις μπενζίνες και τα πετρέλαια, ακούγοντας όλες αυτές τις διδασκαλίες της κάθε λογής παλιανθρωπιάς και του συμφέροντος, αδικημένος, περιπαιγμένος, ποιος θα πίστευε πως θα διατηρούσε αυτή την πατρογονική ευαισθησία του;
Κάθουμαι ξαπλωμένος στο κρεβάτι μου και κοιμίζω τον πόνο μου σιγοψέλνοντας και φέρνοντας στο νου μου ένα πλήθος ανθρώπων που πονέσανε και κλάψανε για μας. Πλούσιους, φτωχούς, νιούς, ηλικιωμένους, καλόγερους, παιδάκια, ψυχές και πνοές. Και λέγω στον εαυτό μου : «Τι έκανες εσύ που ν’ αξίζεις να πληρωθείς με τόση αφοσίωση»; Αυτά τα παλιόχαρτα, που τα γέμισα με τους δικούς μου τους καημούς, τόσο καλό κάνανε σε ένα σωρό ψυχές και δεν το ήξερα; Τι τους έδωσα; Φαίνεται πως εκείνο που τους έδωσα άξιζε πολύ μ’ όλο που φαινότανε τιποτένιο. Με πονέσανε γιατί πόνεσα μαζί τους και προσπάθησα να τους ανακουφίσω. Μ’ όλη τη δύναμη της ψυχής μου και τους παρηγόρησα με την ελπίδα του Θεού, που στηρίζει κι εμένα τον ίδιον. Αν τους έδινα να φάνε και να πιούνε και να ντυθούνε, ίσως και να μην το γνωρίζανε τόσο βαθιά. Το ξέρω γιατί σε τούτη την περίσταση μέσα στο πλήθος που ήρθε κοντά μου δακρύζοντας, οι περισσότεροι από κείνους που βοήθησα στην φτώχια τους, θυσιάζοντας γι αυτούς τα πάντα, ήρθανε δίχως δάκρυα, με ψεύτικη συμπόνια, σαν από χρέος, που τους πείραζε πως το χρωστούσανε. Φαίνεται πως ό,τι έχει σχέση με το κορμί κι ό,τι γίνεται γι αυτό είναι χοντρό και βαρύ, μπροστά στο ό,τι γίνεται για την ψυχή.
Λοιπόν κατάλαβα τώρα, σε τούτη τη θέση που βρίσκουμαι και που το κεφάλι μου είναι ζαλισμένο κι η καρδιά μου κουρασμένη, πως παρεκτός από τα άλλα η αγάπη είναι τάξη κι η κακία ακαταστασία, ταραχή, καταστροφή. Αγάπη και Ειρήνη. Κακία και Πόλεμος και Θάνατος. Από δω που σας βλέπω αδέλφια μου, σε μια πιθαμή από το Χάρο, πόσο απορώ για την τρέλα που μας ρίχνουνε τα πάθη μας. Άνθρωπε βλογημένε φάγε και πιες με μέτρο, δίχως ν’ αρπάχνεις τ’ αλλουνού το μερίδιο, ζήσε με τη χρειαζούμενη ανάπαυση, φχαρίστησε τον Κύριο, βγάλε από άνω σου την ψώρα της περφάνιας και θα δεις πως η ζωή μας θα χάσει τη αγριότητά της.
Τι μαλώνετε για τα πολιτικά, για τα λεφτά, για τα αξιώματα, για τις εξουσίες και φαρμακώνετε τη ζωή σας. Όλοι είμαστε μελλοθάνατοι, για κανέναν δεν υπάρχει έλεος. Ο καθένα μας ας είναι αγαπητός στα μάτια του άλλου γιατί είναι και κείνος μελλοθάνατος σαν κι αυτόν. Το κορμί η «πολύμοχθος σάρξ» που γι αυτή κάναμε τον κόσμο κόλαση, πόσο θα βαστάξει; Δώστε προσοχή στην ψυχή, σ αυτόν τον αθάνατο θησαυρό και τότε και το σώμα σας θ’ ανακουφισθεί και θα γεμίσει από ευφροσύνη. Σηκώστε τα χέρια σας, που τα κουνάτε περήφανα και παρακαλέστε τον Κύριο, γιατί άλλη σωτηρία δεν υπάρχει από αυτόν. Παρατήστε τις ψευτιές, τα ξεγελάσματα και τις ψευτοπαρηγοριές. Ο μοναχός αληθινός παρηγορητής είναι το Πνεύμα το Άγιον, ο Παράκλητος γιατί είναι ό ίδιος και η Πηγή της Ζωής, «Αγίω Πνεύματι πάσα ψυχή ζωούται και καθάρσει υψούται, λαμπρύνεται». Παρηγοριά αληθινή κι ελπίδα δεν υπάρχει σε ό,τι πεθαίνει.
«Επικάλεσαί με εν ημέρα θλίψεως σου και εξελούμαι σε και δοξάσεις με»
(Ψαλ. μθ’. 15).
Σημείωση : Το παραπάνω άρθρο καθώς και το προηγούμενο, το έγραψα στο κρεβάτι, λίγες μέρες ύστερα από το αυτοκινητικό ατύχημά μου.
Πηγή:Fotis Kontoglou Original