Αρχιμ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΥ
Πρωτοσυγκέλλου Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου Ικαρίας
 |
| Το Ιερό Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου |
Ὅταν πρίν ἕξι ἑβδομάδες ἄρχιζε ἡ ψυχωφελής περίοδος τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ Μητέρα Ἐκκλησία μᾶς προσκάλεσε σέ ἕνα ταξίδι πνευματικό. Μέ τό πλοῖο τῆς ζωῆς μας, μέ τή συντροφιά τῆς προσευχῆς καί τῆς λατρευτικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας καί μέ ἀκριβές ἀποσκευές τήν ἄσκηση τῆς νηστείας καί κυρίως τήν μετάνοιά μας διαπλεύσαμε τό πέλαγος τῶν 40 ἡμερῶν καί ἤδη ἀπό τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου εἰσήλθαμε στό λιμάνι τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Ἑβδομάδας, μέ στόχο νά προσκυνήσουμε τήν τριήμερη Ἀνάσταση Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Σωτῆρος τῶν ψυχῶν μας.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς ἐξηγεῖ, ὅτι ὀνομάζουμε τήν ἑβδομάδα αὐτή Μεγάλη, «ὄχι γιατί ἔχει περισσότερες ἤ μεγαλύτερες ἡμέρες ἀπό τίς ἄλλες ἑβδομάδες, ἀλλά ἐπειδή μεγάλα ὑπῆρξαν τά κατορθώματα τοῦ Χριστοῦ, πού θυμόμαστε κατ’ αὐτή τήν ἑβδομάδα, ἐνῶμεγάλες καί ἀπερίγραπτες ὑπῆρξαν καί οἱὠφέλειες, πού λάβαμε! Ἔλαβε τέλος ὁ πολυχρόνιος πόλεμός μας ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Καταργήθηκε ὁ θάνατος, ἐξαφανίσθηκε ἡ κατάρα, καταλύθηκε ἡ τυρρανική ἐξουσία τοῦ διαβόλου, τά ὑπάρχοντά του λεηλατήθηκαν ἀπό τόν Χριστό, ὁ Οὐρανός ἔγινε βάσιμος, οἱἄνθρωποι ἀναμίχθηκαν μέ τούς ἀγγέλους καθώς ὁ Θεός τῆς εἰρήνης εἰρηνοποίησε τά οὐράνια καί τά ἐπίγεια καί συμφιλιώθηκε μέ τούς ἀνθρώπους.»
Μέσα στήν ἑλληνορθόδοξη παράδοσή μας ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα κατέχει κεντρική καί περίοπτη θέση. Στή ζωή μας μάθαμε ἀπό μικρά παιδιά νά σεβώμαστε ἰδιαιτέρως αὐτές τίς ἡμέρες. Θεωροῦμε πῶς ἀποτελοῦν γιά τή ζωή μας, ὅ,τι τό ἅγιο Βῆμα γιά τόν Ἱερό Ναό. Γι αὐτό καί μέ εὐλάβεια, ἀκόμη κι ὅσοι δέν τηροῦν μέ συνέπεια τά ἐκκλησιαστικά τους καθήκοντα τόν ὑπόλοιπο χρόνο, αὐτές τίς ἡμέρες θά νηστέψουν, θά ἐξομολογηθοῦν καί θά κοινωνήσουν ἀπό τά Ἄχραντα Μυστήρια, γιά νά ἐξαγιάσουν τή ζωή τους, μέσα ἀπό τόν Χριστό, πού εἶναι ἡὄντως ζωή.
Ὁ Χριστός μας, μέ τήν ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου, πού ἑορτάζουμε τό Σάββατο πρίν τήν Κυριακή τῶν Βαϊων ἐπιβεβαιώνει αὐτό, πού εἶπε στήν Μαρία, τήν ἀδελφή τοῦ Λαζάρου «ἐγώ εἶμαι ἡἈνάσταση καί ἡ ζωή» (Ἰωάννου ια΄25). Μυστικά μᾶς προετοιμάζει γιά τή δική του Ἀνάσταση ἀπό τούς νεκρούς, ἀλλά ταυτόχρονα ἐγγυᾶται καί τήν κοινή ἀνάσταση ὅλων μας, κατά τήν ἔνδοξη Δευτέρα Παρουσία Του. Ὁ Χριστός εἶχε ἀναστήσει καί τόν γιό τῆς χῆρας στήν πόλη Ναϊν (βλ. Λουκᾶ ζ΄1-17) καί τήν κόρη τοῦἸαείρου (βλ. Λουκᾶ η΄41-56). Ὅμως ὁ Λάζαρος εἶχε πεθάνει 4 ἡμέρες πρίν καί ἡἀνάστασή του δέν ἐπιδεχόταν ἀμφιβολιῶν. Γι’ αὐτό καί οἱ κάτοικοι τῶν Ἱεροσολύμων ὑποδέχθηκαν τόν Χριστό μέ μεγάλο ἐνθουσιασμό, στρώνοντας στή γῆ τά ἐνδύματά τους καί κρατώντας στά χέρια τά βάγια ἀπό τούς φοίνικες, πού συμβολίζουν τήν νίκη, φωνάζοντας μέ ὅλη τή δύναμη τῆς ψυχῆς τους «Εὐλογημένος ὁἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου» (βλ.Ἰωάννου ιβ΄13)
Ἐπειδή ὅμως ὑποδέχθηκαν τόν Χριστό σάν ἐπίγειο βασιλιᾶ, πού θά τούς ἀπελευθέρωνε ἀπό τούς Ῥωμαίους, αὐτοί οἱἴδιοι ἄνθρωποι μετά ἀπό λίγες ἡμέρες ζητοῦσαν μέ ἐπίμονο φανατισμό τόν σταυρικό Tου θάνατο.
Δέν κατάλαβαν, πώς ὁ Χριστός δέν ἦλθε στή γῆ γιά νά μᾶς ἐλευθερώσει ἀπό ἀνθρώπινη σκλαβιά, ἀλλά ἀπό τή δουλεία τοῦ διαβόλου. Ὁ Χριστός δέν ἦλθε στή γῆ γιά μία ἐφήμερη καί πρόσκαιρη ἀνθρώπινη ἐπανάσταση ἐναντίον κάποιου κατακτητῆ, ἀλλά γιά τήν ἀνάσταση τοῦἀνθρώπου, πού σημαίνει τήν αἰώνια ἀπελευθέρωσή του ἀπό τή δυναστεία τοῦ διαβόλου. Ὁ Χριστός ἦλθε στή γῆ γιά νά ἐγκαινιάσει τόν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς μας στόν Παράδεισο, πού ἔκλεισε μέ τό ἁμάρτημα τῆς παρακοῆς τῶν πρωτοπλάστων. Ὁ Θεάνθρωπος Χριστός, ὁ μόνος ἀναμάρτητος, κάρφωσε στό ξῦλο τοῦ Σταυροῦ τήν ἁμαρτία, μέ τήν ὁποία ὁ διάβολος δυνάστευε τούς ἀνθρώπους καί μέ τήν ἀνάστασή του ἀπό τούς νεκρούς καταπάτησε τόν θάνατο, κατάργησε τόν διάβολο καί ἐργάστηκε τή διάβασή μας ἀπό τή γῆ στόν Οὐρανό, τό πέρασμά μας ἀπό τήν δουλεία στήν ἐλευθερία, ἀπό τόν θάνατο στή ζωή, ὅπως λέμε καί τό βράδυ τῆς Ἀναστάσεως.
Αὐτή ἡ μεγάλη ἀλήθεια ἀποτελεῖ τήν βάση τῆς θεολογίας τῆς Ἐκκλησίας μας καί τήν καρδιά τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας. Αὐτήν τήν ἀλήθεια προσπαθοῦμε νά γευθοῦμε τούτες τίς ἅγιες ἡμέρες μέ τρόπο ἁπλό καί κατανυκτικό, ἀλλά ταυτόχρονα ἀρχοντικό καί λαμπρό.
Γιά νά εἰσέλθουμε ὅμως στό νόημα τοῦἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα, πρέπει νά εἰσέλθουμε στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία γίνεται λογοτεχνία, θέατρο, «θεῖο δράμα», ἀλλά παύει νά εἶναι ὁ μυστικός δρόμος, πού καλεῖται ὁ πιστός νά περπατήσει, ὅπως τόν περπάτησε ὁἴδιος ὁ Χριστός.
Ἤδη ἀπό τήν πρώτη Ἀκολουθία τοῦ Νυμφίου, τήν Κυριακή τῶν Βαϊων τό βράδυ ἡἘκκλησία μᾶς καλεῖ νά συμπορευθοῦμε καί νά συσταυρωθοῦμε μέ τόν Χριστό γιά νά κατανοήσουμε τό νόημα τοῦ θείου πάθους Του καί νά φθάσουμε στήν Ἀνάσταση μαζί Του. Ἡ συμπόρευση αὐτή καί ἡ συσταύρωση μέ τόν Χριστό, πού ὁδηγεῖ στή συνανάσταση μαζί Του δέν ἐκφράζεται μέ τά λόγια τῆς γλῶσσας, ἀλλά μέ τή σιωπή καί τήν προσκύνηση τῆς καρδιᾶς. Ἐκφράζεται μέ τή μετάνοια καί τήν ἐξομολόγησή μας. Μέ τήν ἐξαγόρευση τῶν ἁμαρτιῶν μας στόν Πνευματικό μας Πατέρα καί μέ τήν προσπάθειά μας νά ἐγκαινιάζουμε ἄλλους, νέους δρόμους στή ζωή μας, ὅπως μᾶς τούς ὑποδεικνύει ἡἘκκλησία. Δρόμους, πού δέν θά μᾶς χωρίζουν ἀπό τόν Χριστό, ἀλλά θά μᾶς ἑνώνουν μαζί Του, ὥστε νά ζοῦμε ὅπως Ἐκεῖνος θέλει.
Μέσα ἀπό τίς ἱερές Ἀκολουθίες τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας ἡἘκκλησία ὁμιλεῖ στόν καθένα ἀπό ἐμᾶς, μέ μία σύνθεση ἀπό ἁγιογραφικά ἀναγνώσματα, ὕμνους καί τροπάρια, εὐχές καί δεήσεις. ἩἘκκλησία μας δέν προσεύχεται ἁπλῶς, ἀλλά καί μᾶς διδάσκει, ἰδιαιτέρως μέσα ἀπό τά εὐαγγελικά ἀναγνώσματα, πού ἀναφέρονται διαδοχικά στά τελευταῖα γεγονότα τῆς ἐπίγειας ζωῆς τοῦ Χριστοῦ. Μέ τήν ἔντονη καθημερινή λατρευτική ζωή της ἐπιχειρεῖ νά μᾶς ὁδηγήσει μέ ἀσφάλεια στή συνάντηση μέ τόν Σωτῆρα μας Χριστό, γι’ αὐτό καί κάθε μέρα σχεδόν μᾶς καλεῖ νά μεταλάβουμε τοῦἀχράντου Σώματος καί τοῦ τιμίου Αἵματός Του. Τήν Μεγάλη Δευτέρα, τήν Μεγάλη Τρίτη καί τήν Μεγάλη Τετάρτη μέ τίς θεῖες Λειτουργίες τῶν Προηγιασμένων Δώρων. Τήν Μεγάλη Πέμπτη, τήν ἡμέρα πού θυμόμαστε τήν παράδοση τῶν ἀχράντων μυστηρίων κατά τόν μυστικό Δεῖπνο, μέ τή θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, ὅπως καί τό Μέγα Σάββατο τό πρωϊ. Μόνο τήν Μεγάλη Παρασκευή δέν τελεῖται θεία Λειτουργία, γιατί, ὅπως λέει ὁἅγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, κατά τήν ἡμέρα αὐτή θυμόμαστε μέ σεβασμό αὐτήν τήν ἴδια τήν θυσία τοῦ Χριστοῦ, πού ἔγινε μιά γιά πάντα ἐπί τοῦ Σταυροῦ καί ἔρρευσε τό ζωοποιό Αἷμα Του «τό ἐκχυθέν ὑπερ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καί σωτηρίας» (Θεία Λειτουργία τοῦ Μ.Βασιλείου).
Ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα κορυφώνεται τό βράδυ τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, καθώς συγκεντρωνόμαστε στούς ἱερούς Ναούς γιά νά δοξάσουμε τόν Χριστό, πού ἀναστήθηκε ἀπό τούς νεκρούς καί νά λάβουμε φῶς, ἀπό Ἐκεῖνον, πού εἶναι τό ἀνέσπερο φῶς.
Ὅλη ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου σ’ αὐτήν τήν ὁλόφωτη νύχτα ὁδηγεῖ.
Ὅλες οἱ πνευματικές ἀσκήσεις καί τά ἀγωνίσματα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς σ’ αὐτήν τήν ὁλόλαμπρη νύχτα ἀποσκοποῦν!
Ὅλη ἡ Μεγάλη ἑβδομάδα γιά τήν νύχτα τῆς Ἀναστάσεως συστάθηκε!
Πόσο πονᾶἡ ψυχή μας, ὅταν οἱ Χριστιανοί γυρίζουν τήν πλάτη στόν Ἀναστάντα Χριστό καί φεύγουν ἀπό τούς ἱερούς Ναούς γιά νά ἑορτάσουν τήν Ἀνάστασή Του στό τραπέζι τοῦ σπιτιοῦ τους, μέ τά ὑλικά φαγητά καταφρονώντας τήν Ἁγία Τράπεζα τῆς θείας Λειτουργίας, ὅπου Ἐκεῖνος γιά μία ἀκόμη φορά προσφέρει καί προσφέρεται, ὡς πνευματική τροφή;
Νά ἰσχύει ἄραγε, ὅτι καί γιά τούς Ἰουδαίους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης;
Δέν γνωρίζουν; Δέν καταλαβαίνουν; Δέν συμπορεύονται μέ τόν Χριστό; Δέν συσταυρώνονται μαζί Του; Ἴσως! Γι’ αὐτό καί δέν ζητοῦν μέ ἀγωνία καί ἐπιμονή νά συναναστηθοῦν καί μέ τόν Χριστό!
Ἄν δακρύσουμε στή διάρκεια τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, νά μήν τό κάνουμε γιά τόν Χριστό, διότι Ἐκεῖνος μέ τή θέλησή Του θυσιάσθηκε γιά ἐμᾶς, γι’ αὐτό λέμε, πώς ἦλθε πρός τό ἑκούσιο πάθος. Ἄν δακρύσουμε, ἄς εἶναι γιά τίς ἁμαρτίες μας, ἄς εἶναι γιά τούς ἑαυτούς μας. Διότι ἐξαιτίας μας καί γιά χάρη μας ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός σταυρώθηκε. Καί ὄχι μόνο σταυρώθηκε, ἀλλά πάσχει καί ξανασταυρώνεται ἀπό ἐμᾶς κάθε μέρα.
Λίγο πρίν τήν ἐμπειρία τῆς ἀναστάσιμης θείας Λειτουργίας, ὅπου κυριαρχεῖ τό «Χριστός Ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καί τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωήν χαρισάμενος» διαβάζουμε ἕναν ὡραῖο κατηχητικό λόγο τοῦἉγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, πού ξεκινάει ὡς ἐξῆς: «Ὅποιος εἶναι εὐσεβής καί φιλόθεος, ἄς ἀπολαύσει τήν ὡραία αὐτή καί λαμπρή πανήγυρη. Ὅποιος εἶναι εὐγνώμων ὑπηρέτης, ἄς εἰσέλθει χαρούμενος στό δεῖπνο τῆς χαρᾶς τοῦ Κυρίου. ὅποιος κοπίασε νηστεύοντας, ἄς χαρεῖ τώρα τόν μισθό του. Ὅποιος ἐργάσθηκε ἀπό τήν πρώτη ὥρα, ἄς δεχθεῖ σήμερα τήν πληρωμή. ...Ἄν κάποιος καθυστέρησε...Ἄν κάποιος ἔφθασε λίγο πρίν τό τέλος...μή φοβηθεῖ τήν ἀργοπορία, διότι ὡς φιλότιμος, πού εἶναι ὁ Δεσπότης Χριστός, δέχεται τόν τελευταῖο, ὅπως καί τόν πρῶτο. Ἀναπαύει αὐτόν, πού ἔφθασε λίγο πρίν τό τέλος, ὅπως αὐτόν, πού ἐργάσθηκε ἀπό τήν πρώτη στιγμή. Καί τόν τελεταῖο ἐλεεῖ καί τόν πρῶτο βραβεύει. Καί σέ ἐκεῖνον δίδει καί σ’ αὐτόν δείχνει τή χάρη του...Εἰσέλθετε λοιπόν ὅλοι στό δεῖπνο τῆς χαρᾶς τοῦ Κυρίου μας, καί πρῶτοι καί δεύτεροι ἀπολαύσατε τήν ἀμοιβή σας...»
Σ’ ἐμᾶς μένει νά μετρήσουμε τόν ἑαυτό μας μέ αὐτό τό ζύγι τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ, ὅπως ὁἱερός Χρυσόστομος μᾶς ἐξήγησε.
Ἔστω καί τήν τελευταῖα στιγμή ἄς ἐτοιμασθοῦμε νά δειπνήσουμε μαζί Του στό ἅγιο Τραπέζι τῆς Βασιλείας Του. Μετανοιωμένοι καί ἀνανεωμένοι ἄς κοινωνήσουμε ἀπό τό κοινό Ποτήριο, για νά λαμπροφορεῖἡ ψυχή μας καί νά ζήσει τό ἀναστάσιμο πανηγύρι, πού ὁ Χριστός κάνει γιά χάρη μας, γιά νά γιορτάσουμε μαζί Του τό πέρασμά μας ἀπό τόν θάνατο στή ζωή.
Καλή Ἀνάσταση!