«᾿Εν ὅλῃ ψυχῇ σου εὐλαβοῦ τόν Κύριον καί τούς ἱερεῖς αὐτοῦ θαύμαζε». (Σοφ. Σειρ. 7, 29) Εντάξει! Τό ξέρω καί τό δέχομαι ὅτι πρέπει νά ἐξομολογηθῶ στόν ῾Ιερέα. ᾿Αλλά σέ ποιόν ῾Ιερέα; ᾿Εγώ δέν ἔχω ἐμπιστοσύνη σέ κανέναν. Γνωρίζω τόν τάδε ῾Ιερέα, πού δέν τόν θεωρῶ ἄξιο νά τοῦ πῶ τά μυστικά τῆς καρδιᾶς μου. ῎Αν τά φανερώσει, τί γίνομαι τότε ἐγώ;...
Συνηθισμένη καί ἀληθοφανής καί ἡ ἀντίρρηση αὐτή. Βγαίνει ἀπό πολλά στόματα καί μάλιστα πρόχειρα καί ἀβασάνιστα. Στήν πρώτη παρότρυνση κάποιου εὐσεβοῦς γιά τήν ἀνάγκη τῆς ᾿Εξομολογήσεως, ἀμέσως προβάλλεται ἡ δικαιολογία αὐτή, πού ἀφήνει κατ’ ἀρχήν νά φανεῖ ἡ διάθεση πού δῆθεν ἔχουμε γιά ᾿Εξομολόγηση, ἀλλά πού δέν μᾶς τό ἐπιτρέπει τάχα ἡ ἀσυνειδησία κι ἡ ἀναξιότητα τῶν ῾Ιερέων.
Δέν ἀρνοῦμαι ὅτι ὑπάρχουν καί ῾Ιερεῖς ὄχι ἄξιοι ἐμπιστοσύνης. Εἶναι ἐκεῖνοι πού, μέ ἐλαφρά καρδία, χωρίς σοβαρή σκέψη, χωρίς θεϊκό ζῆλο, περιβλήθηκαν τό τιμημένο ράσο. Καί «ἡγούμενοι ἐμπορίαν τήν εὐσέβειαν», βλάπτουν μέ τήν ἐλαφρότητα καί ἀπερισκεψία τους καί τήν ᾿Εκκλησία καί τά Μυστήριά της. ᾿Αλλά, ἀγαπητέ ἀναγνώστη, γιατί τούς προσέχεις καί τούς προβάλλεις; Αὐτοί ἀποτελοῦν μία θλιβερή ἐξαίρεση. Αὐτό πού συμβαίνει σέ κάθε κλάδο, σέ κάθε τομέα ζωῆς, συμβαίνει δυστυχῶς καί στήν ᾿Εκκλησία. Παντοῦ δέν ὑπάρχουν οἱ ἀνάξιοι; Πόσοι γιατροί δέν εἶναι ἀποτυχημένοι, δίπλα ὅμως σέ τόσους ἐπιτυχημένους συναδέλφους τους; Πόσοι δικηγόροι εἶναι ἀκατάρτιστοι στή δουλειά τους, κοντά σέ τόσους διαπρεπεῖς νομομαθεῖς; Πόσοι δάσκαλοι εἶναι ἀνίκανοι, πλάι σέ τόσους καί τόσους ἱκανούς ἐκπαιδευτικούς; Ποιός ὅμως ἀπορρίπτει καί καταδικάζει ὅλους τούς γιατρούς, ὅλους τούς δικηγόρους, ὅλους τούς δασκάλους, τούς μηχανικούς, τούς τεχνίτες..., ἐπειδή μερικοί ἀπ’ αὐτούς δέν ἐκπροσωποῦν ἐπάξια τό ἐπάγγελμά τους;
Μακάρι, βέβαια, νά μή ὑπῆρχαν καί ἀνάξιοι ῾Ιερεῖς. ᾿Αλλά, χωρίς νά θέλω νά δικαιολογήσω τήν κατάσταση, αὐτό μόνο σημειώνω· Κι ἄν ὑπάρχουν ἀνάξιοι, γνώριζε ὅτι αὐτοί εἶναι ἐλάχιστοι. Οἱ ἄλλοι, οἱ περισσότεροι, πού ἀποτελοῦν τήν πλειονότητα, ἔχουν συναίσθηση τῆς ἀποστολῆς τους καί ἐκτελοῦν πιστά καί τίμια τά καθήκοντά τους. Συνήθως προσέχουμε πιό πολύ τούς ἀνάξιους. Τό κακό γίνεται εὐκολότερα ἀντιληπτό. ᾿Ενῶ τούς καλούς συχνά τούς ἀγνοοῦμε, διότι ἡ ἀρετή καί ἡ ἁγιότητα δέν αὐτοδιαφημίζεται καί δέν διαλαλεῖται.
Τί κάνεις, λοιπόν, ὅταν ἀρρωστήσεις; Φωνάζεις ἤ πηγαίνεις στόν τυχόντα γιατρό; ᾿Ασφαλῶς ὄχι. Προσπαθεῖς νά μάθεις ποιός εἶναι ὁ καλύτερος, ποιός ἔχει φήμη, ποιός ἔχει εἰδικότητα γιά τήν πάθησή σου. Κι ἄν ἡ ἀρρώστια σου εἶναι σοβαρή, δέν διστάζεις νά ὑποβληθεῖς καί στόν κόπο μακρινοῦ, κοπιαστικοῦ καί πολυδάπανου ταξιδιοῦ, γιά νά μεταβεῖς καί στό ἐξωτερικό, ὥστε νά συναντήσεις τόν καλύτερο γιατρό. Γιατί ὅλα αὐτά; Διότι βιάζεσαι ὁπωσδήποτε νά ξαναβρεῖς τή χαμένη ὑγεία σου.
Τί κάνεις ὅταν ἔχεις μιά νομική ὑπόθεση νά ἐπιλύσεις; Δέν καταφεύγεις στόν πλέον διαπρεπῆ δικηγόρο; Δέν ἀφήνεις κατά μέρος τόσους ἄλλους μικρότερης φήμης; Κι ὅταν θέλεις νά μάθεις στά παιδιά σου γράμματα, τό ἴδιο δέν κάνεις; Τά στέλνεις, ἄν τά οἰκονομικά στό ἐπιτρέπουν, στό πρῶτο τυχαῖο σχολεῖο; ῎Οχι. Ζητᾶς καί πληροφορεῖσαι ποιό σχολεῖο εἶναι τό καλύτερο κι ἐκεῖ τά στέλνεις, ἔστω κι ἄν χρειαστεῖ νά ὑποβληθεῖς σέ θυσίες.
᾿Αλλά γιά τήν ὑγεία τῆς ψυχῆς σου δέν ἀξίζει λίγος κόπος; Γιά τήν κατά Θεόν μόρφωση τῆς καρδιᾶς σου δέν ἀξίζει λίγη ἔρευνα; ῎Αν ἐνδιαφερθεῖς σοβαρά, θά βρεῖς τόν ἄξιο καί τῆς ἀπολύτου ἐμπιστοσύνης σου Πνευματικό καί σέ κεῖνον θά ἐπιδείξεις τίς πληγές καί τά τραύματα τῆς ψυχῆς σου. Γιά τήν ὑγεία τοῦ σώματός σου καί κόπο καί θυσίες καί χρήματα δίνεις. Γιά τήν ψυχική σου ὑγεία οὔτε ψίχουλα; ᾿Εξαλλου γι’ αὐτό δέν θά χρειαστοῦν χρήματα οὔτε μεγάλες θυσίες. Μόνο σκέψη καί λίγη ἀναζήτηση. Μά καί κάποιο ταξίδι ἄν χρειασθεῖ νά κάνεις, γιά νά βρεῖς τόν ἔμπειρο καί ψυχολόγο Πνευματικό, εἶναι πολύ, μπροστά στή σωτηρία τῆς ἀθάνατης ψυχῆς σου;
῾Ο μεγάλος ᾿Ωριγένης μᾶς προτρέπει νά προσέχουμε στήν ἐκλογή τοῦ κατάλληλου ῾Ιερέα, στόν ὁποῖο θά ἐμπιστευθοῦμε τήν ψυχή μας. Νά εἶσαι, λέει, προσεκτικός στήν ἐπιλογή ἐκείνου, στόν ὁποῖο πρέπει νά ἐξομολογηθεῖς τό ἁμάρτημά σου. Δοκίμασε πρῶτα τό γιατρό, στόν ὁποῖο θά φανερώσεις τήν αἰτία τῆς στενοχώριας σου. Φρόντισε νά εἶναι τέτοιος, ὥστε νά γνωρίζει νά ἀσθενεῖ μέ τούς ἀσθενεῖς, νά κλαίει μέ τούς κλαίοντες καί νά ἔχει πείρα στό νά συμπάσχει καί νά συμπονεῖ.
Δέν εἶναι, λοιπόν, πολύ νά ψάξεις καί νά βρεῖς τόν Πνευματικό πού θά σέ ἐπαναπαύσει. ῎Αν δέν ὑποβληθεῖς στό μικρό αὐτό κόπο, τότε ἀποδεικνύεις ὅτι λίγο σέ ἀπασχολεῖ ἡ σωτηρία σου, ἤ ὅτι πηγαίνεις στήν ᾿Εξομολόγηση ἀπό ἁπλῆ εὐσεβῆ συνήθεια κι ὄχι ἀπό καθῆκον καί πόθο ἱερό νά λάβεις ἄφεση καί καθοδήγηση. Διότι κι αὐτό ὀφείλεις νά μάθεις· ῞Οτι, δηλαδή, ἡ καθοδήγηση σοῦ εἶναι ἀπαραίτητη γιά νά σταθεροποιηθεῖς στό δρόμο τόν χριστιανικό καί νά δημιουργήσεις βιώματα εὐγενικά, ἅγια κι ἀνώτερα μέσα σου.
Κι ὁ Μέγας Βασίλειος προτρέπει νά ἀναζητήσουμε καί νά βροῦμε τόν κατάλληλο ἐξομολόγο· ῞Οπως, γράφει, τά πάθη τοῦ σώματος δέν τά φανερώνουν σέ ὅλους οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά στούς ἔμπειρους καί εἰδικούς γιά τή θεραπεία τους, κατά παρόμοιο τρόπο καί ἡ ἐξαγόρευση τῶν ἁμαρτημάτων πρέπει νά γίνεται σ’ ἐκείνους πού μποροῦν νά τά θεραπεύσουν.
Καί εἶναι μεγάλη ἐπιστήμη νά εἶναι κανείς ἄψογος καί καλός πνευματικός πατέρας. Καί γνώσεις χρειάζονται καί ψυχολογική διεισδυτικότητα καί διάκριση καί πείρα καί ἀγάπη πολλή καί ἁγιότητα βίου. ῎Αν ὁ Πνευματικός δέν ἐργάζεται πάνω στόν ἑαυτό του, ἄν δέν μελετᾶ τήν ῾Αγία Γραφή, ἄν δέν ζεῖ μέσα στήν ἀτμόσφαιρα τῆς προσευχῆς καί ἐπικοινωνίας μέ τόν Θεό, ἄν δέν εἶναι ὁ ἴδιος προσεκτικός μέ τίς κινήσεις τῆς καρδιᾶς του, πῶς θά εἶναι σέ θέση νά καθοδηγεῖ τούς ἄλλους; ῎Αν δέν εἶναι ὁ ἴδιος ἀγωνιστής, πῶς θά διευθύνει τόν πνευματικό ἀγώνα τοῦ ἐξομολογουμένου; ῎Αν δέν ἔχει πείρα τῆς πνευματικῆς ζωῆς ἀπό προσωπική βίωση τῆς ἀρετῆς, πῶς θά ὑποδείξει τό δρόμο της;
Στήν ῾Ιστορία τοῦ Σωζομενοῦ διαβάζουμε· «πρεσβύτερον... τῶν ἄριστα πολιτευομένων, ἐχέμυθόν τε καί ἔμφρονα ἐπί τούτῳ τετάξασιν (ἔταξαν), ᾧ προσιόντες (εἰς τόν ὁποῖον προσερχόμενοι) οἱ ἡμαρτηκότες, τά βεβαιωμένα ὡμολόγουν» (Μἂὼὃὸ Ρ.ὒ. 67, 1460). Βλέπεις, ἀπό τήν ἀρχαία ἐκείνη ἐποχή λαμβανόταν ἰδιαίτερη πρόνοια, ὥστε οἱ πλέον συνετοί καί φρόνιμοι νά γίνονται Πνευματικοί. Καί ὁ Πέτρος Χαρτοφύλαξ παρατηρεῖ· «Καλόν μέν καί πάνυ ὠφέλιμον τό ἐξομολογεῖσθαι... ἀλλά μή τοῖς ἀπείροις καί ἰδιωτικοῖς περί τά τοιαῦτα διακειμένοις· ἵνα μή διά τῆς ἀκαίρου καί ἀνεπιστήμονος παρατάξεως τῶν ἐπιτιμίων, καταφρονητήν ἤ ράθυμον ἤ παρειμένον σέ ἀπεργάσωνται». Καλό, λέει, εἶναι νά ἐξομολογεῖται κανείς, ἀλλά ὄχι στούς Πνευματικούς χωρίς πείρα, πού ἀσχολοῦνται μέ τήν ᾿Εξομολόγηση χωρίς σύνεση καί φρόνηση. Διότι, ἄν πάει κανείς σέ ἕνα τέτοιο Πνευματικό, πιθανό νά ζημιωθεῖ ἐξαιτίας εἴτε τῆς ὑπερβολικῆς ἐπιείκειάς του, εἴτε τῆς ὑπέρμετρης αὐστηρότητάς του. Γι’ αὐτό καί στή συνέχεια συμβουλεύει· «᾿Εάν οὖν εὕρῃς ἄνδρα πνευματικόν καί ἔμπειρον, δυνάμενόν σε ἰατρεῦσαι, ἀνεπαισχύντως καί μετά πίστεως ἐξομολόγησον αὐτῷ ὡς τῷ Κυρίῳ καί οὐκ ἀνθρώπῳ» (Ράλλη - Ποτλῆ, Σύνταγμα θείων καί ἱερῶν Κανόνων, σ. 372).
Καί εἶναι πολύ σωστή ἡ παρατήρηση αὐτή. Διότι ὁ Πνευματικός θά πρέπει νά εἶναι σέ θέση νά διακρίνει πότε χρειάζεται αὐστηρότητα καί πότε ἐπιείκεια, διαφορετικά θά βλάψει ἀντί νά ὠφελήσει. ῞Ολοι οἱ ἄνθρωποι δέν εἶναι ἐπιδεκτικοί τῆς ἴδιας μεταχειρίσεως. ᾿Εκεῖνον πού ἐνδεχομένως ὠφελεῖ ἡ αὐστηρότητα, δέν τόν ὠφελεῖ ἡ ἐπιείκεια. Κι ἐνῶ ὁ ἕνας χρειάζεται χαλινάρι, ὁ ἄλλος ἔχει ἀνάγκη ἀπό ὤθηση. ᾿Εκεῖνο πού τόν ἕναν τόν βλάπτει, τόν ἄλλον τόν ὠφελεῖ. «Τούς μέν ἔπαινος ὤνησε (= ὠφέλησε), τούς δέ ψόγος (= ἐπίπληξη)..., τούς μέν παράκλησις (παρηγοριά) κατορθοῖ, τούς δέ ἐπιτίμησις», ὅπως γράφει Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός (Μἂὼὃὸ Ρ.ὒ. 35, 493). ᾿Αλλοίμονο μάλιστα στόν Πνευματικό πού συνιστᾶ τά ἴδια φάρμακα καί συμπεριφέρεται μέ τόν ἴδιο βαθμό αὐστηρότητας καί ἐπιείκειας σέ ὅλους τούς ἐξομολογουμένους. Θά ἀποτύχει στό ἔργο του καί θά βλάψει καί τίς ψυχές.
᾿Επιβάλλεται, λοιπόν, νά βρεῖς διακριτικό καί ἔμπειρο Πνευματικό. Αὐτός θά σοῦ ἐμπνεύσει ἀμέσως ἐμπιστοσύνη. Σ’ αὐτόν ἀποκάλυψε τά μύχια τῆς καρδιᾶς σου καί μήν ἀνησυχεῖς. ῾Η ψυχή σου θά ὁδηγηθεῖ στήν ὁδό τῆς σωτηρίας. ῞Ενα σημεῖο λεπτό τονίζει σχετικά καί ὁ ἀββᾶς Μωυσῆς. Δέν εἶναι, λέει, πάντοτε ἡ μεγάλη ἡλικία πού ἀπαραίτητα ἀποδεικνύει σοφία καί διάκριση. Πολλοί Πνευματικοί μεγάλης ἡλικίας λένε ἀψυχολόγητα καί ἀνεφάρμοστα πράγματα, τά ὁποῖα βλάπτουν ἀντί νά ὠφελοῦν· «Οὐ τοῖς τυχοῦσι δεῖ καταπιστεύειν τά τῆς καρδίας ἀπόκρυφα, ἀλλά ...διακριτικοῖς, καί παρά πολλῶν μεμαρτυρημένοις, οὐχί τοῖς διά χρόνον μόνον πεπολιωμένοις· πολλοί γάρ πρός μόνην τήν ἡλικίαν καί τό ἔξωθεν σχῆμα ἀποδίδοντες καί τούς ἑαυτῶν λογισμούς ἀναθεμένοι, ἀντί θεραπείας, εἰς ἀπόγνωσιν διά τῆς ἀπειρίας τῶν ἀκουόντων ἐνέπεσον» (Εὐεργετινός, τ. Α´, σ. 67).
Μήν δικαιολογεῖσαι, λοιπόν, χριστιανέ μου, ὅτι δῆθεν δέν ἔχεις ἐμπιστοσύνη. ῎Αν ἐνδιαφέρεσαι εἰλικρινά γιά τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς σου, θά βρεῖς τόν ἄξιο τῆς ἀπόλυτης ἐμπιστοσύνης Πνευματικό ἰατρό. Καί ὑπάρχουν, δόξα τῷ Θεῷ, πάρα πολλοί. ᾿Αρκεῖ νά ψάξεις. Θά τό κάνεις;
Συνηθισμένη καί ἀληθοφανής καί ἡ ἀντίρρηση αὐτή. Βγαίνει ἀπό πολλά στόματα καί μάλιστα πρόχειρα καί ἀβασάνιστα. Στήν πρώτη παρότρυνση κάποιου εὐσεβοῦς γιά τήν ἀνάγκη τῆς ᾿Εξομολογήσεως, ἀμέσως προβάλλεται ἡ δικαιολογία αὐτή, πού ἀφήνει κατ’ ἀρχήν νά φανεῖ ἡ διάθεση πού δῆθεν ἔχουμε γιά ᾿Εξομολόγηση, ἀλλά πού δέν μᾶς τό ἐπιτρέπει τάχα ἡ ἀσυνειδησία κι ἡ ἀναξιότητα τῶν ῾Ιερέων.
Δέν ἀρνοῦμαι ὅτι ὑπάρχουν καί ῾Ιερεῖς ὄχι ἄξιοι ἐμπιστοσύνης. Εἶναι ἐκεῖνοι πού, μέ ἐλαφρά καρδία, χωρίς σοβαρή σκέψη, χωρίς θεϊκό ζῆλο, περιβλήθηκαν τό τιμημένο ράσο. Καί «ἡγούμενοι ἐμπορίαν τήν εὐσέβειαν», βλάπτουν μέ τήν ἐλαφρότητα καί ἀπερισκεψία τους καί τήν ᾿Εκκλησία καί τά Μυστήριά της. ᾿Αλλά, ἀγαπητέ ἀναγνώστη, γιατί τούς προσέχεις καί τούς προβάλλεις; Αὐτοί ἀποτελοῦν μία θλιβερή ἐξαίρεση. Αὐτό πού συμβαίνει σέ κάθε κλάδο, σέ κάθε τομέα ζωῆς, συμβαίνει δυστυχῶς καί στήν ᾿Εκκλησία. Παντοῦ δέν ὑπάρχουν οἱ ἀνάξιοι; Πόσοι γιατροί δέν εἶναι ἀποτυχημένοι, δίπλα ὅμως σέ τόσους ἐπιτυχημένους συναδέλφους τους; Πόσοι δικηγόροι εἶναι ἀκατάρτιστοι στή δουλειά τους, κοντά σέ τόσους διαπρεπεῖς νομομαθεῖς; Πόσοι δάσκαλοι εἶναι ἀνίκανοι, πλάι σέ τόσους καί τόσους ἱκανούς ἐκπαιδευτικούς; Ποιός ὅμως ἀπορρίπτει καί καταδικάζει ὅλους τούς γιατρούς, ὅλους τούς δικηγόρους, ὅλους τούς δασκάλους, τούς μηχανικούς, τούς τεχνίτες..., ἐπειδή μερικοί ἀπ’ αὐτούς δέν ἐκπροσωποῦν ἐπάξια τό ἐπάγγελμά τους;
Μακάρι, βέβαια, νά μή ὑπῆρχαν καί ἀνάξιοι ῾Ιερεῖς. ᾿Αλλά, χωρίς νά θέλω νά δικαιολογήσω τήν κατάσταση, αὐτό μόνο σημειώνω· Κι ἄν ὑπάρχουν ἀνάξιοι, γνώριζε ὅτι αὐτοί εἶναι ἐλάχιστοι. Οἱ ἄλλοι, οἱ περισσότεροι, πού ἀποτελοῦν τήν πλειονότητα, ἔχουν συναίσθηση τῆς ἀποστολῆς τους καί ἐκτελοῦν πιστά καί τίμια τά καθήκοντά τους. Συνήθως προσέχουμε πιό πολύ τούς ἀνάξιους. Τό κακό γίνεται εὐκολότερα ἀντιληπτό. ᾿Ενῶ τούς καλούς συχνά τούς ἀγνοοῦμε, διότι ἡ ἀρετή καί ἡ ἁγιότητα δέν αὐτοδιαφημίζεται καί δέν διαλαλεῖται.
Τί κάνεις, λοιπόν, ὅταν ἀρρωστήσεις; Φωνάζεις ἤ πηγαίνεις στόν τυχόντα γιατρό; ᾿Ασφαλῶς ὄχι. Προσπαθεῖς νά μάθεις ποιός εἶναι ὁ καλύτερος, ποιός ἔχει φήμη, ποιός ἔχει εἰδικότητα γιά τήν πάθησή σου. Κι ἄν ἡ ἀρρώστια σου εἶναι σοβαρή, δέν διστάζεις νά ὑποβληθεῖς καί στόν κόπο μακρινοῦ, κοπιαστικοῦ καί πολυδάπανου ταξιδιοῦ, γιά νά μεταβεῖς καί στό ἐξωτερικό, ὥστε νά συναντήσεις τόν καλύτερο γιατρό. Γιατί ὅλα αὐτά; Διότι βιάζεσαι ὁπωσδήποτε νά ξαναβρεῖς τή χαμένη ὑγεία σου.
Τί κάνεις ὅταν ἔχεις μιά νομική ὑπόθεση νά ἐπιλύσεις; Δέν καταφεύγεις στόν πλέον διαπρεπῆ δικηγόρο; Δέν ἀφήνεις κατά μέρος τόσους ἄλλους μικρότερης φήμης; Κι ὅταν θέλεις νά μάθεις στά παιδιά σου γράμματα, τό ἴδιο δέν κάνεις; Τά στέλνεις, ἄν τά οἰκονομικά στό ἐπιτρέπουν, στό πρῶτο τυχαῖο σχολεῖο; ῎Οχι. Ζητᾶς καί πληροφορεῖσαι ποιό σχολεῖο εἶναι τό καλύτερο κι ἐκεῖ τά στέλνεις, ἔστω κι ἄν χρειαστεῖ νά ὑποβληθεῖς σέ θυσίες.
᾿Αλλά γιά τήν ὑγεία τῆς ψυχῆς σου δέν ἀξίζει λίγος κόπος; Γιά τήν κατά Θεόν μόρφωση τῆς καρδιᾶς σου δέν ἀξίζει λίγη ἔρευνα; ῎Αν ἐνδιαφερθεῖς σοβαρά, θά βρεῖς τόν ἄξιο καί τῆς ἀπολύτου ἐμπιστοσύνης σου Πνευματικό καί σέ κεῖνον θά ἐπιδείξεις τίς πληγές καί τά τραύματα τῆς ψυχῆς σου. Γιά τήν ὑγεία τοῦ σώματός σου καί κόπο καί θυσίες καί χρήματα δίνεις. Γιά τήν ψυχική σου ὑγεία οὔτε ψίχουλα; ᾿Εξαλλου γι’ αὐτό δέν θά χρειαστοῦν χρήματα οὔτε μεγάλες θυσίες. Μόνο σκέψη καί λίγη ἀναζήτηση. Μά καί κάποιο ταξίδι ἄν χρειασθεῖ νά κάνεις, γιά νά βρεῖς τόν ἔμπειρο καί ψυχολόγο Πνευματικό, εἶναι πολύ, μπροστά στή σωτηρία τῆς ἀθάνατης ψυχῆς σου;
῾Ο μεγάλος ᾿Ωριγένης μᾶς προτρέπει νά προσέχουμε στήν ἐκλογή τοῦ κατάλληλου ῾Ιερέα, στόν ὁποῖο θά ἐμπιστευθοῦμε τήν ψυχή μας. Νά εἶσαι, λέει, προσεκτικός στήν ἐπιλογή ἐκείνου, στόν ὁποῖο πρέπει νά ἐξομολογηθεῖς τό ἁμάρτημά σου. Δοκίμασε πρῶτα τό γιατρό, στόν ὁποῖο θά φανερώσεις τήν αἰτία τῆς στενοχώριας σου. Φρόντισε νά εἶναι τέτοιος, ὥστε νά γνωρίζει νά ἀσθενεῖ μέ τούς ἀσθενεῖς, νά κλαίει μέ τούς κλαίοντες καί νά ἔχει πείρα στό νά συμπάσχει καί νά συμπονεῖ.
Δέν εἶναι, λοιπόν, πολύ νά ψάξεις καί νά βρεῖς τόν Πνευματικό πού θά σέ ἐπαναπαύσει. ῎Αν δέν ὑποβληθεῖς στό μικρό αὐτό κόπο, τότε ἀποδεικνύεις ὅτι λίγο σέ ἀπασχολεῖ ἡ σωτηρία σου, ἤ ὅτι πηγαίνεις στήν ᾿Εξομολόγηση ἀπό ἁπλῆ εὐσεβῆ συνήθεια κι ὄχι ἀπό καθῆκον καί πόθο ἱερό νά λάβεις ἄφεση καί καθοδήγηση. Διότι κι αὐτό ὀφείλεις νά μάθεις· ῞Οτι, δηλαδή, ἡ καθοδήγηση σοῦ εἶναι ἀπαραίτητη γιά νά σταθεροποιηθεῖς στό δρόμο τόν χριστιανικό καί νά δημιουργήσεις βιώματα εὐγενικά, ἅγια κι ἀνώτερα μέσα σου.
Κι ὁ Μέγας Βασίλειος προτρέπει νά ἀναζητήσουμε καί νά βροῦμε τόν κατάλληλο ἐξομολόγο· ῞Οπως, γράφει, τά πάθη τοῦ σώματος δέν τά φανερώνουν σέ ὅλους οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά στούς ἔμπειρους καί εἰδικούς γιά τή θεραπεία τους, κατά παρόμοιο τρόπο καί ἡ ἐξαγόρευση τῶν ἁμαρτημάτων πρέπει νά γίνεται σ’ ἐκείνους πού μποροῦν νά τά θεραπεύσουν.
Καί εἶναι μεγάλη ἐπιστήμη νά εἶναι κανείς ἄψογος καί καλός πνευματικός πατέρας. Καί γνώσεις χρειάζονται καί ψυχολογική διεισδυτικότητα καί διάκριση καί πείρα καί ἀγάπη πολλή καί ἁγιότητα βίου. ῎Αν ὁ Πνευματικός δέν ἐργάζεται πάνω στόν ἑαυτό του, ἄν δέν μελετᾶ τήν ῾Αγία Γραφή, ἄν δέν ζεῖ μέσα στήν ἀτμόσφαιρα τῆς προσευχῆς καί ἐπικοινωνίας μέ τόν Θεό, ἄν δέν εἶναι ὁ ἴδιος προσεκτικός μέ τίς κινήσεις τῆς καρδιᾶς του, πῶς θά εἶναι σέ θέση νά καθοδηγεῖ τούς ἄλλους; ῎Αν δέν εἶναι ὁ ἴδιος ἀγωνιστής, πῶς θά διευθύνει τόν πνευματικό ἀγώνα τοῦ ἐξομολογουμένου; ῎Αν δέν ἔχει πείρα τῆς πνευματικῆς ζωῆς ἀπό προσωπική βίωση τῆς ἀρετῆς, πῶς θά ὑποδείξει τό δρόμο της;
Στήν ῾Ιστορία τοῦ Σωζομενοῦ διαβάζουμε· «πρεσβύτερον... τῶν ἄριστα πολιτευομένων, ἐχέμυθόν τε καί ἔμφρονα ἐπί τούτῳ τετάξασιν (ἔταξαν), ᾧ προσιόντες (εἰς τόν ὁποῖον προσερχόμενοι) οἱ ἡμαρτηκότες, τά βεβαιωμένα ὡμολόγουν» (Μἂὼὃὸ Ρ.ὒ. 67, 1460). Βλέπεις, ἀπό τήν ἀρχαία ἐκείνη ἐποχή λαμβανόταν ἰδιαίτερη πρόνοια, ὥστε οἱ πλέον συνετοί καί φρόνιμοι νά γίνονται Πνευματικοί. Καί ὁ Πέτρος Χαρτοφύλαξ παρατηρεῖ· «Καλόν μέν καί πάνυ ὠφέλιμον τό ἐξομολογεῖσθαι... ἀλλά μή τοῖς ἀπείροις καί ἰδιωτικοῖς περί τά τοιαῦτα διακειμένοις· ἵνα μή διά τῆς ἀκαίρου καί ἀνεπιστήμονος παρατάξεως τῶν ἐπιτιμίων, καταφρονητήν ἤ ράθυμον ἤ παρειμένον σέ ἀπεργάσωνται». Καλό, λέει, εἶναι νά ἐξομολογεῖται κανείς, ἀλλά ὄχι στούς Πνευματικούς χωρίς πείρα, πού ἀσχολοῦνται μέ τήν ᾿Εξομολόγηση χωρίς σύνεση καί φρόνηση. Διότι, ἄν πάει κανείς σέ ἕνα τέτοιο Πνευματικό, πιθανό νά ζημιωθεῖ ἐξαιτίας εἴτε τῆς ὑπερβολικῆς ἐπιείκειάς του, εἴτε τῆς ὑπέρμετρης αὐστηρότητάς του. Γι’ αὐτό καί στή συνέχεια συμβουλεύει· «᾿Εάν οὖν εὕρῃς ἄνδρα πνευματικόν καί ἔμπειρον, δυνάμενόν σε ἰατρεῦσαι, ἀνεπαισχύντως καί μετά πίστεως ἐξομολόγησον αὐτῷ ὡς τῷ Κυρίῳ καί οὐκ ἀνθρώπῳ» (Ράλλη - Ποτλῆ, Σύνταγμα θείων καί ἱερῶν Κανόνων, σ. 372).
Καί εἶναι πολύ σωστή ἡ παρατήρηση αὐτή. Διότι ὁ Πνευματικός θά πρέπει νά εἶναι σέ θέση νά διακρίνει πότε χρειάζεται αὐστηρότητα καί πότε ἐπιείκεια, διαφορετικά θά βλάψει ἀντί νά ὠφελήσει. ῞Ολοι οἱ ἄνθρωποι δέν εἶναι ἐπιδεκτικοί τῆς ἴδιας μεταχειρίσεως. ᾿Εκεῖνον πού ἐνδεχομένως ὠφελεῖ ἡ αὐστηρότητα, δέν τόν ὠφελεῖ ἡ ἐπιείκεια. Κι ἐνῶ ὁ ἕνας χρειάζεται χαλινάρι, ὁ ἄλλος ἔχει ἀνάγκη ἀπό ὤθηση. ᾿Εκεῖνο πού τόν ἕναν τόν βλάπτει, τόν ἄλλον τόν ὠφελεῖ. «Τούς μέν ἔπαινος ὤνησε (= ὠφέλησε), τούς δέ ψόγος (= ἐπίπληξη)..., τούς μέν παράκλησις (παρηγοριά) κατορθοῖ, τούς δέ ἐπιτίμησις», ὅπως γράφει Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός (Μἂὼὃὸ Ρ.ὒ. 35, 493). ᾿Αλλοίμονο μάλιστα στόν Πνευματικό πού συνιστᾶ τά ἴδια φάρμακα καί συμπεριφέρεται μέ τόν ἴδιο βαθμό αὐστηρότητας καί ἐπιείκειας σέ ὅλους τούς ἐξομολογουμένους. Θά ἀποτύχει στό ἔργο του καί θά βλάψει καί τίς ψυχές.
᾿Επιβάλλεται, λοιπόν, νά βρεῖς διακριτικό καί ἔμπειρο Πνευματικό. Αὐτός θά σοῦ ἐμπνεύσει ἀμέσως ἐμπιστοσύνη. Σ’ αὐτόν ἀποκάλυψε τά μύχια τῆς καρδιᾶς σου καί μήν ἀνησυχεῖς. ῾Η ψυχή σου θά ὁδηγηθεῖ στήν ὁδό τῆς σωτηρίας. ῞Ενα σημεῖο λεπτό τονίζει σχετικά καί ὁ ἀββᾶς Μωυσῆς. Δέν εἶναι, λέει, πάντοτε ἡ μεγάλη ἡλικία πού ἀπαραίτητα ἀποδεικνύει σοφία καί διάκριση. Πολλοί Πνευματικοί μεγάλης ἡλικίας λένε ἀψυχολόγητα καί ἀνεφάρμοστα πράγματα, τά ὁποῖα βλάπτουν ἀντί νά ὠφελοῦν· «Οὐ τοῖς τυχοῦσι δεῖ καταπιστεύειν τά τῆς καρδίας ἀπόκρυφα, ἀλλά ...διακριτικοῖς, καί παρά πολλῶν μεμαρτυρημένοις, οὐχί τοῖς διά χρόνον μόνον πεπολιωμένοις· πολλοί γάρ πρός μόνην τήν ἡλικίαν καί τό ἔξωθεν σχῆμα ἀποδίδοντες καί τούς ἑαυτῶν λογισμούς ἀναθεμένοι, ἀντί θεραπείας, εἰς ἀπόγνωσιν διά τῆς ἀπειρίας τῶν ἀκουόντων ἐνέπεσον» (Εὐεργετινός, τ. Α´, σ. 67).
Μήν δικαιολογεῖσαι, λοιπόν, χριστιανέ μου, ὅτι δῆθεν δέν ἔχεις ἐμπιστοσύνη. ῎Αν ἐνδιαφέρεσαι εἰλικρινά γιά τήν κάθαρση τῆς καρδιᾶς σου, θά βρεῖς τόν ἄξιο τῆς ἀπόλυτης ἐμπιστοσύνης Πνευματικό ἰατρό. Καί ὑπάρχουν, δόξα τῷ Θεῷ, πάρα πολλοί. ᾿Αρκεῖ νά ψάξεις. Θά τό κάνεις;
* Από το βιβλίο «ΜΕΤΑΝΟΙ ΚΑΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ
του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου πρ. Πειραιώς κ. Καλλινίκου
που κυκλοφορείται από τις εκδόσεις «ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ».
(τηλ.: 210 9310605).
