Τα πάντα και εν πάσι Χριστός

της Στέλλας Αναγνώστου Δάλλα

Υπάρχει ένα πολύ σοβαρό βιβλίο σχετικά με θέματα ηγεσίας, πρώτα προσωπικής, και κατ’ επέκτασιν συλλογικής, οιασδήποτε μορφής.  Ο τίτλος είναι «οι επτά συνήθειες των εξαιρετικά αποτελεσματικών ανθρώπων», και συγγραφέας του ο Στέφεν Κόβεϋ, ιδρυτής, στη συνέχεια, ενός ολόκληρου συμβουλευτικού οργανισμού, γύρω από την κατανόηση και εφαρμογή των συνηθειών αυτών που περιγράφονται στο βιβλίο.  Το βιβλίο αυτό έχει καταλήξει να είναι σχεδόν κλασσικό, με την έννοια ότι όλα τα μεταγενέστερα βιβλία ηγεσίας στον χώρο της εφαρμοσμένης ψυχολογίας, κατά βάσιν στηρίζονται στις αρχές του.  Αρχές, πολύ ξεκάθαρες, πολύ πραγματικές, πολύ σωστά ιεραρχημένες, και πολύ αποτελεσματικές.  Γι’ αυτό και αποτελούν κοινό σημείο αναφοράς, κοινό, ας το πούμε, λεξιλόγιο, από κάθε επιχειρηματικό ή πολιτικό πρόσωπο που διεκδικεί για τον εαυτό του την σφραγίδα της εγκυρότητας, νομιμοφροσύνης, και βιωσιμότητας.

Ένα από τα πρώτα θέματα διαπραγμάτευσης στο βιβλίο αυτό, είναι το θέμα του πυρήνα πίσω από την κάθε απόφαση.  Ο τρόπος που αντιδρούμε σε ερεθίσματα, ο τρόπος που ενεργούμε, και η ενέργεια που επιλέγουμε, υπαγορεύεται πάντα από αυτό πού αποτελεί δομικό λίθο της προσωπικότητάς μας.  «Ενεργώ έτσι, επειδή έτσι είμαι».  Στο σημείο αυτό, γίνεται μια πολύ βασική διάκριση μεταξύ «αξιών», και «αρχών».  Η αξία είναι έννοια προσωποπαγής, και μπορεί και διαβλητή.  Δηλαδή, «αξία» στις επιλογές κάποιου μπορεί να είναι η φιλανθρωπία, η εργατικότητα, η πρόοδος, η οικογενειακή γαλήνη, αλλά μπορεί να είναι και το χρήμα, η ηδονή, η δόξα, ή η δύναμη.  Είναι κατανοητό, ότι η ηθική ποιότητα της αξίας, επηρεάζει και την όλη ποιότητα της συμπεριφοράς, αλλά όχι μόνον αυτό.  Η αξία εξυπηρετεί ένα τομέα μόνο.  Λειτουργεί, δηλαδή, σαν συνώνυμη, της «προτεραιότητας»..  Το κυνήγι του χρήματος μπορεί να σκοτώσει τις οικογενειακές σχέσεις, το κυνήγι της ευχαρίστησης μπορεί να υπονομεύσει την επαγγελματική επιτυχία, κ. ά.  Αντίθετα, η «αρχή», είναι ένας αδιάσειστος διαχρονικός νόμος, η εφαρμογή του οποίου μπορεί να εμπεριέχει κάποια δυσκολία, γιατί προϋποθέτει τον παραμερισμό του «εγώ», της παρορμητικότητας, ή του άμεσου αποτελέσματος, εξασφαλίζει όμως μακροχρόνια αποτελέσματα, καθώς δεν δημιουργεί παράπλευρα θύματα.  Τέτοιες «αρχές», είναι, για παράδειγμα, η τιμιότητα, η δικαιοσύνη, ο σεβασμός, και γενικά, αρχές που μας έχει διδάξει η Ιστορία και η αρχαία ελληνική Γραμματεία, και η εγκυρότητά τους ως πυρήνων των ανθρώπινων επιλογών, έχει αποδειχθεί ιστορικά και αδιαμφισβήτητα.

Η διάκριση μεταξύ αρχών και αξιών, είναι σημαντική για πολλούς λόγους.  Μια επιλογή που στηρίζεται σε αξία, μπορεί να εξυπηρετεί τον έναν, και να βλάπτει τους υπολοίπους.  Μια επιλογή που στηρίζεται σε αρχή, έχει πανανθρώπινη και διαχρονική ωφέλεια.  Όταν μια αρχή μεσολαβεί ανάμεσα στο ερέθισμα και την λήψη της απόφασης, τότε αποτρέπονται διαμάχες και απώλειες.  Η εφαρμογή αρχών αντί αξιών, εξασφαλίζει γενικά, μακροπρόθεσμη εσωτερική γαλήνη, σταθερότερη επαγγελματική πορεία, και ποιοτικές κοινωνικές σχέσεις.

Όλα αυτά, μας είναι πολύ εύκολο να τ’ ακούμε και να τα δεχόμαστε, αρκεί να μην φέρουν την υπογραφή του Θεού, κι ας είναι Εκείνος που τα δίδαξε από την Παλαιά Διαθήκη μέχρι τους πιο σύγχρονους Αγίους.  Στον σύγχρονο κόσμο, είναι θεμιτή η χρήση κάθε ορολογίας, αρκεί να μην είναι Χριστιανική.  Δεν δεχόμαστε παρά μόνον τα λόγια των κάθε λογής –ιστών, σαν να πρόκειται για αδιαμφισβήτητες αυθεντίες.  Ακούμε τους Ανθρωπιστές, τους Κλασσικιστές, τους Αθεϊστές/Μηδενιστές/ Υλιστές/Υπαρξιστές, ακούμε πρόθυμα τον κάθε –ιστή οποιασδήποτε θρησκείας, αλλά δεν διαβάζουμε τις Παροιμίες του Σολωμώντα, το Ευαγγέλιο, τις επιστολές των Αποστόλων, τα Γεροντικά.  Με την ακούραστη διαβολή του ο διάβολος, έχει μπερδέψει τον κόσμο ως προς το ποια είναι η πηγή της σοφίας, και ποιοί οι μαθητές, ποιοι οι σφετεριστές, και ποιοι οι πολέμιοί της.  Ας είναι. ( Ας πούμε την κάθε αναζήτηση «σκαλοπάτι» στο οποίο μπορεί ο Θεός να βρει μια πρόθυμη καρδιά, και να μπορέσει να συναντηθεί με τον άνθρωπο).

Ας κάνουμε λοιπόν μια παραδοχή του καλού στο κάθε τι, κι ας το αξιοποιήσουμε όπως συνιστά κι ο Μέγας Βασίλειος στην ομιλία του προς τους νέους «όπως αν εκ των Ελληνικών ωφελοίντο λόγων».

Μοναδική αξία και αρχή στη ζωή του Χριστιανού, είναι ο Χριστός.  Ο Χριστός είναι ο μόνος γνώμονας με τον οποίο μετριέται κάθε γνώμη, κάθε λόγος, κάθε σκέψη, κάθε πράξη, κάθε απόφαση.  Με άλλα λόγια, ο Χριστός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Χριστιανός προσλαμβάνει και ερμηνεύει τον κόσμο.  Ο Χριστός, όπως Τον γνωρίζει μέσα σε όλα τα κείμενα, κι όπως Τον προσλαμβάνει μέσα από τα Μυστήρια.  Ο Χριστός είναι το «φίλτρο» μέσα από το οποίο περνά και βιώνεται η ζωή με ασφάλεια, αν θέλουμε να το δούμε και καθαρά ωφελιμιστικά.  Είναι μεγάλη συζήτηση αυτή η σχετική με το πού οδηγεί το κάθε τι, και δεν είναι τώρα αυτό το θέμα μας.  Ας μείνουμε στο πώς λειτουργεί ο Χριστός σαν φίλτρο, σαν «αρχή».  Όχι το πού, γιατί η απάντηση είναι «παντού».  Να δούμε το «πώς».

Η απάντηση είναι «απόλυτα».  Πέρα ως πέρα.  Χωρίς καμμία εξαίρεση.  Όσο δεν παίρνει άλλο.  «…Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν»,  «ούτω αγαπάτε τας εαυτών γυναίκας, ως τα εαυτών σώματα»,  «..καθώς και ο Χριστός ηγάπησεν την Εκκλησίαν»,  «…ούτω ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον».  Το μέτρο όλων είναι ο Χριστός, και το μέτρο αυτό είναι το απόλυτο, το «πλήρες και σεσαλευμένον».  Το πιο αξιόπιστο.  Ξαναγυρίζω στο του Ευαγγελιστού Ιωάννου:  «…ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον υιόν αυτού τον μονογενή έδωκεν, ίνα πάς ο πιστεύων εις αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχη ζωήν αιώνιον».

Η εφαρμογή «αρχών» στην ζωή μας, μπορεί να μας εξασφαλίσει πολλά οφέλη, πρακτικά και ψυχικά.  Η εφαρμογή μιας οποιασδήποτε φιλοσοφικής ή θρησκευτικής θεωρίας, μπορεί να προσφέρει ψυχική γαλήνη, ευεξία, αυτοπεποίθηση, εσωτερική αρμονία, έλλειψη συγκρούσεων, ίσως και χαρά.  Η διαφορά με τον Χριστό σαν Αρχή, είναι ότι ο Χριστός ΕΙΝΑΙ τα πάντα.  Η Φύση και το Σύμπαν είναι Θεϊκή Βούληση πραγματοποιημένη.  Το ίδιο και ο άνθρωπος.  Το ίδιο και ο άϋλος κόσμος, οι σκέψεις, οι ιδέες, τα συναισθήματα.  Το ότι διαστρεβλώνονται από τον διάβολο, δεν σημαίνει πως δεν είναι του Θεού.  Αντίθετα, επειδή ακριβώς είναι του Θεού, μπορούν με την βούληση του ανθρώπου, να επανακαταληφθούν εξ ολοκλήρου από τον Θεό.  Κάθε σκέψη, κάθε ιδέα, κάθε απόφαση, κάθε πράξη, κάθε αντίδραση, κάθε χαρά, κάθε απόλαυση, κάθε λύπη, κάθε ανάγκη, κάθε επιθυμία, ακόμη και κάθε διαφωνία, μπορούν να καταληφθούν εξ ολοκλήρου, όχι από «αρχές», αλλά από τον Θεό, κι αν αυτό συμβεί, δεν υπάρχει ασφαλέστερη πυξίδα.

Γιατί, ξέρετε τι;  Αυτές οι «αρχές», μέσα στην αδιαπραγμάτευτη αξία τους, ακούγονται κάπως σκληρές, κάπως απρόσωπες.  Γιατί να ΘΕΛΕΙΣ να τις ακολουθήσεις;  Μόνον γιατί είναι καλές;  Δεν έχουν γεύση, δεν έχουν άρωμα.  Είναι κάτι σαν φάρμακο που το πίνεις γιατί πρέπει.  Ενώ τον Χριστό Τον πίνεις γιατί Τον θές.  Θές την αγάπη Του, την αγκαλιά Του, την παρηγοριά Του, την καλωσύνη Του, την αγάπη Του, την ανθρωπιά Του, την αθανασία Του.  Ο Χριστός έχει χρώμα και άρωμα και γεύση.  Έχει όλα αυτά με τα οποία σε έπλασε κι εσένα.  Γι΄ αυτό τα θές.  Τον θές, γιατί «..είναι πράος και ταπεινός τη καρδία», γιατί «ο ζυγός Του χρηστός, και το φορτίον Του ελαφρόν εστί».  …Ίσως τελικά, και μόνον αυτήν τη φράση να μπορούσαμε να καταλάβουμε σε όλο της το βάθος και τις προεκτάσεις, έτσι όπως την κατάλαβαν οι μόνοι πραγματικά επιτυχημένοι άνθρωποι, οι Άγιοι της Εκκλησίας μας, θα μας έφτανε για όλη μας τη ζωή.  Αυτό το φορτίο…, όταν πραγματικά γίνουν «τα πάντα και εν πάσι Χριστός», πόσο ελαφρύ μπορεί να γίνει τελικά αυτό το φορτίο…

Στέλλα Ν. Αναγνώστου-Δάλλα.