Αρχιδιακόνου Διονυσίου Γκόλια
Κάθε χρόνο, το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, ψάλλεται σε όλους τους Ορθόδοξους Ιερούς Ναούς το τροπάριο της Κασσιανής.
Ένας υπέροχος ύμνος μετανοίας που συγκινεί κάθε πιστό. Εάν ρωτήσουμε σε ποια αμαρτωλή γυναίκα αναφέρεται το τροπάριο, οι περισσότεροι θα απαντήσουν ότι αναφέρεται στην ίδια την Κασσιανή. Αυτό όμως είναι μεγάλο λάθος. Γι’ αυτό με λίγα απλά λόγια ας δούμε σε ποια γυναίκα αναφέρεται το τροπάριό της και ποια ήταν αλήθεια η Κασσιανή.
Το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης τελείται στους Ναούς η ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης. Την ημέρα αυτή τιμάται από την Εκκλησία η μνήμη εκείνης της πόρνης γυναικός την οποία γλίτωσε ο Ιησούς από το λιθοβολισμό. Μετανοιωμένη και γεμάτη ευγνωμοσύνη η πρώην πόρνη άλειψε αργότερα με μύρο τα πόδια του Ιησού, σκουπίζοντάς τα με τα μαλλιά της. Σε αυτή τη γυναίκα αναφέρεται το τροπάριο της Κασσιανής και σκοπό έχει να τονίσει την αξία της μετάνοιας στη ζωή μας. Τοποθετείται μάλιστα στη συγκεκριμένη στιγμή από την Εκκλησία για να μας διδάξει ότι η μετάνοια προαπαιτείται για τη σωστή συμμετοχή μας στα άχραντα Πάθη του Κυρίου μας.
Ας έρθουμε τώρα στην Κασσιανή.
Κάθε χρόνο, το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης, ψάλλεται σε όλους τους Ορθόδοξους Ιερούς Ναούς το τροπάριο της Κασσιανής.
Ένας υπέροχος ύμνος μετανοίας που συγκινεί κάθε πιστό. Εάν ρωτήσουμε σε ποια αμαρτωλή γυναίκα αναφέρεται το τροπάριο, οι περισσότεροι θα απαντήσουν ότι αναφέρεται στην ίδια την Κασσιανή. Αυτό όμως είναι μεγάλο λάθος. Γι’ αυτό με λίγα απλά λόγια ας δούμε σε ποια γυναίκα αναφέρεται το τροπάριό της και ποια ήταν αλήθεια η Κασσιανή.
Το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης τελείται στους Ναούς η ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης. Την ημέρα αυτή τιμάται από την Εκκλησία η μνήμη εκείνης της πόρνης γυναικός την οποία γλίτωσε ο Ιησούς από το λιθοβολισμό. Μετανοιωμένη και γεμάτη ευγνωμοσύνη η πρώην πόρνη άλειψε αργότερα με μύρο τα πόδια του Ιησού, σκουπίζοντάς τα με τα μαλλιά της. Σε αυτή τη γυναίκα αναφέρεται το τροπάριο της Κασσιανής και σκοπό έχει να τονίσει την αξία της μετάνοιας στη ζωή μας. Τοποθετείται μάλιστα στη συγκεκριμένη στιγμή από την Εκκλησία για να μας διδάξει ότι η μετάνοια προαπαιτείται για τη σωστή συμμετοχή μας στα άχραντα Πάθη του Κυρίου μας.
Ας έρθουμε τώρα στην Κασσιανή.
Ιερά Μητρόπολη Κίτρους
Η Κασσιανή πρέπει εξ’ αρχής να πούμε ότι είναι Αγία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Είναι μια
παρεξηγημένη προσωπικότητα από πολλούς και πάρα πολλοί μύθοι κυκλοφορούν για το πρόσωπό της και τη σχέση της με τον Αυτοκράτορα Θεόφιλο. Η Αγία Κασσιανή όμως ποτέ δεν είχε σχέση με το Θεόφιλο. Βιογραφικά στοιχεία αντλούμε από Βυζαντινούς χρονογράφους (Κωδινός, Γλυκάς, Πτωχοπρόδρομος, Ζωναράς, Γεώργιος Αμαρτωλός κ.α.). Από τα λίγα στοιχεία που υπάρχουν καταγεγραμμένα φαίνεται ότι η Κασσιανή είχε ευγενική καταγωγή, αρετές και καλή μόρφωση. Το ιδιαίτερο χάρισμα που είχε ήταν το ποιητικό ταλέντο, δεμένο με την πίστη στον Ιησού. Ας δούμε όμως τι γράφει συγκεκριμένα ο μεγάλος βυζαντινός λογοτέχνης Κρουμβάχερ: « Η Κασσιανή υπήρξε η μόνη αξιομνημόνευτη βυζαντινή ποιήτρια, προσωπικότητα ενδιαφέρουσα για το άτομο και τη λογοτεχνική της θέση και συνδύασε τη λαμπρή συναισθηματικότητα, με τη βαθιά θρησκευτικότητα και τη δραστήρια ειλικρίνεια».
Σύμφωνα με τους βυζαντινούς χρονογράφους το έτος 830 μ.Χ. η μητριά του Θεόφιλου Ευφροσύνη, κάλεσε στο Τρίκλινο των ανακτόρων τις ωραιότερες κόρες του Βυζαντίου, επιθυμώντας να βρει άξια σύζυγο ο θετός γιος της. Ανάμεσά τους ξεχώριζε η Κασσιανή την οποία πρόσεξε ο Θεόφιλος και ίσως για να την δοκιμάσει ή για να διαπιστώσει αν η εξυπνάδα της ήταν ισότιμη με το κάλλος της, την παρατήρησε λέγοντας «Εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα», δηλαδή από τη γυναίκα προέρχονται όλα τα κακά (εννοώντας την Εύα). Η Κασσιανή χωρίς να ταραχθεί απάντησε με θάρρος « Αλλά και δια της γυναικός πηγάζει τα κρείτω», δηλαδή από τη γυναίκα προέρχονται όλα τα καλά (εννοώντας την Παναγία, η οποία γέννησε τον Σωτήρα του κόσμου Χριστό). Ντροπιασμένος και θυμωμένος ο Θεόφιλος της είπε «ω γύναι! Είθε να εσίγας» και διάλεξε για σύζυγό του τη Θεοδώρα από την Παφλαγονία, δίδοντάς της και το χρυσό μήλο της εκλογής.
Η Κασσιανή καθόλου δεν στενοχωρήθηκε από το γεγονός, ούτε βίωσε κάποια ερωτική απογοήτευση, όπως κακώς πιστεύεται από πολλούς, αλλά πλημμυρισμένη από Θείο έρωτα εγκατέλειψε τα πρόσκαιρα και έγινε αργότερα Μοναχή, ιδρύοντας και τη Μονή της Κασσίας ή Εικασσίας ή Κασσιανής. Εκεί επιδόθηκε με θέρμη στα Μοναχικά της καθήκοντα, στη μελέτη του Θείου Λόγου, των Πατέρων της Εκκλησίας και στη συγγραφή Εκκλησιαστικών ύμνων και τροπαρίων για διάφορα γεγονότα. Μερικά από τα χαρακτηριστικότερα τροπάριά της είναι το δοξαστικό του εσπερινού των Χριστουγέννων «Αυγούστου μοναρχήσαντος», οι ειρμοί του κανόνα του Μ. Σαββάτου «Κύμματι θαλάσσης» κ.α. με πιο χαρακτηριστικό το Δοξαστικό «Κύριε η εν πολλές αμαρτίες».
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Θεόφιλος συνέχισε να ενοχλεί στο Μοναστήρι την Κασσιανή. Όταν μάλιστα έγραφε το τροπάριο για την μετανοημένη πόρνη, λέγεται πως ο Θεόφιλος την αναζητούσε στο Μοναστήρι. Μόλις το αντιλήφθηκε η Κασσιανή, παράτησε τις σημειώσεις και έφυγε να κρυφτεί. Ο Θεόφιλος βρήκε το χειρόγραφό της μισοτελειωμένο στη φράση «ων (ποδών) έν τώ παραδείσω Εύα το δειλινόν» και συμπλήρωσε ο ίδιος τα παρακάτω λόγια «κρότων τοις ωσίν ηχηθείσα τω φόβω εκρύβη», κάνοντας έτσι υπαινιγμό στο φόβο της Κασσιανής από την παρουσία του ίδιου. Η Κασσιανή δεν έσβησε τα πρόσθετα λόγια, αλλά συμπλήρωσε ως εξής «Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου; Μη με την σην δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος».
Αξίζει να αναφέρουμε ότι εκτός από τη θρησκευτική ποίηση η Κασσιανή ασχολήθηκε και με κοινωνική ποίηση, γνωμικά και επιγράμματα. Τα θέματά της είχαν αναφορά στο χαρακτήρα του ανθρώπου, στους καλούς τρόπους, τη γυναίκα, τη φιλία, την ευτυχία, το ήθος κ.α. Η Κασσιανή εκοιμήθη στις 7 Σεπτεμβρίου στην ιδιαίτερη πατρίδα της την Κάσο. Μέχρι σήμερα υπάρχει η λάρνακα και το ψηφιδωτό, καθώς και εντοιχισμένη πλάκα με χρονολογία 890 μ.Χ.
Τα λείψανα της Αγίας Κασσιανής μεταφέρθηκαν αργότερα στην Ικαρία.
Η Κασσιανή πρέπει εξ’ αρχής να πούμε ότι είναι Αγία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Είναι μια
παρεξηγημένη προσωπικότητα από πολλούς και πάρα πολλοί μύθοι κυκλοφορούν για το πρόσωπό της και τη σχέση της με τον Αυτοκράτορα Θεόφιλο. Η Αγία Κασσιανή όμως ποτέ δεν είχε σχέση με το Θεόφιλο. Βιογραφικά στοιχεία αντλούμε από Βυζαντινούς χρονογράφους (Κωδινός, Γλυκάς, Πτωχοπρόδρομος, Ζωναράς, Γεώργιος Αμαρτωλός κ.α.). Από τα λίγα στοιχεία που υπάρχουν καταγεγραμμένα φαίνεται ότι η Κασσιανή είχε ευγενική καταγωγή, αρετές και καλή μόρφωση. Το ιδιαίτερο χάρισμα που είχε ήταν το ποιητικό ταλέντο, δεμένο με την πίστη στον Ιησού. Ας δούμε όμως τι γράφει συγκεκριμένα ο μεγάλος βυζαντινός λογοτέχνης Κρουμβάχερ: « Η Κασσιανή υπήρξε η μόνη αξιομνημόνευτη βυζαντινή ποιήτρια, προσωπικότητα ενδιαφέρουσα για το άτομο και τη λογοτεχνική της θέση και συνδύασε τη λαμπρή συναισθηματικότητα, με τη βαθιά θρησκευτικότητα και τη δραστήρια ειλικρίνεια».
Σύμφωνα με τους βυζαντινούς χρονογράφους το έτος 830 μ.Χ. η μητριά του Θεόφιλου Ευφροσύνη, κάλεσε στο Τρίκλινο των ανακτόρων τις ωραιότερες κόρες του Βυζαντίου, επιθυμώντας να βρει άξια σύζυγο ο θετός γιος της. Ανάμεσά τους ξεχώριζε η Κασσιανή την οποία πρόσεξε ο Θεόφιλος και ίσως για να την δοκιμάσει ή για να διαπιστώσει αν η εξυπνάδα της ήταν ισότιμη με το κάλλος της, την παρατήρησε λέγοντας «Εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα», δηλαδή από τη γυναίκα προέρχονται όλα τα κακά (εννοώντας την Εύα). Η Κασσιανή χωρίς να ταραχθεί απάντησε με θάρρος « Αλλά και δια της γυναικός πηγάζει τα κρείτω», δηλαδή από τη γυναίκα προέρχονται όλα τα καλά (εννοώντας την Παναγία, η οποία γέννησε τον Σωτήρα του κόσμου Χριστό). Ντροπιασμένος και θυμωμένος ο Θεόφιλος της είπε «ω γύναι! Είθε να εσίγας» και διάλεξε για σύζυγό του τη Θεοδώρα από την Παφλαγονία, δίδοντάς της και το χρυσό μήλο της εκλογής.
Η Κασσιανή καθόλου δεν στενοχωρήθηκε από το γεγονός, ούτε βίωσε κάποια ερωτική απογοήτευση, όπως κακώς πιστεύεται από πολλούς, αλλά πλημμυρισμένη από Θείο έρωτα εγκατέλειψε τα πρόσκαιρα και έγινε αργότερα Μοναχή, ιδρύοντας και τη Μονή της Κασσίας ή Εικασσίας ή Κασσιανής. Εκεί επιδόθηκε με θέρμη στα Μοναχικά της καθήκοντα, στη μελέτη του Θείου Λόγου, των Πατέρων της Εκκλησίας και στη συγγραφή Εκκλησιαστικών ύμνων και τροπαρίων για διάφορα γεγονότα. Μερικά από τα χαρακτηριστικότερα τροπάριά της είναι το δοξαστικό του εσπερινού των Χριστουγέννων «Αυγούστου μοναρχήσαντος», οι ειρμοί του κανόνα του Μ. Σαββάτου «Κύμματι θαλάσσης» κ.α. με πιο χαρακτηριστικό το Δοξαστικό «Κύριε η εν πολλές αμαρτίες».
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Θεόφιλος συνέχισε να ενοχλεί στο Μοναστήρι την Κασσιανή. Όταν μάλιστα έγραφε το τροπάριο για την μετανοημένη πόρνη, λέγεται πως ο Θεόφιλος την αναζητούσε στο Μοναστήρι. Μόλις το αντιλήφθηκε η Κασσιανή, παράτησε τις σημειώσεις και έφυγε να κρυφτεί. Ο Θεόφιλος βρήκε το χειρόγραφό της μισοτελειωμένο στη φράση «ων (ποδών) έν τώ παραδείσω Εύα το δειλινόν» και συμπλήρωσε ο ίδιος τα παρακάτω λόγια «κρότων τοις ωσίν ηχηθείσα τω φόβω εκρύβη», κάνοντας έτσι υπαινιγμό στο φόβο της Κασσιανής από την παρουσία του ίδιου. Η Κασσιανή δεν έσβησε τα πρόσθετα λόγια, αλλά συμπλήρωσε ως εξής «Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου; Μη με την σην δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος».
Αξίζει να αναφέρουμε ότι εκτός από τη θρησκευτική ποίηση η Κασσιανή ασχολήθηκε και με κοινωνική ποίηση, γνωμικά και επιγράμματα. Τα θέματά της είχαν αναφορά στο χαρακτήρα του ανθρώπου, στους καλούς τρόπους, τη γυναίκα, τη φιλία, την ευτυχία, το ήθος κ.α. Η Κασσιανή εκοιμήθη στις 7 Σεπτεμβρίου στην ιδιαίτερη πατρίδα της την Κάσο. Μέχρι σήμερα υπάρχει η λάρνακα και το ψηφιδωτό, καθώς και εντοιχισμένη πλάκα με χρονολογία 890 μ.Χ.
Τα λείψανα της Αγίας Κασσιανής μεταφέρθηκαν αργότερα στην Ικαρία.
