της Τρισεύγενης Καπράνου
Το 1890 το καλοκαίρι, σε ένα φιλανθρωπικό χώρο,ο απόφοιτος τότε της σχολής ευελπίδων Παύλος Μελάς όταν την είδε,πλησίασε κι έγραψε σε ένα χαρτί:"Αυτή την κοπέλα θα την πάρω γυναίκα μου".Και το αφήνει στο τραπέζι της.Χωρίς να την ξέρει, τον γοήτευσε η παρουσία της,η διακριτικότητα,η ευγενία,η ομορφιά. Ο τρόπος που κινούνταν,που μιλούσε.Μια αθόρυβη αλλά τόσο ευγενική και αρχοντική παρουσία.Τον Οκτώβριο του 1891 γίνεται ο γάμος με τον Παύλο Μελά.Αποκτούν δύο χαριτωμένα παιδιά το Μιχαήλ και τη Ζωή(Μίκης και Ζέζα).Την οικογενειακή γαλήνη έρχεται να ταράξει ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897,που έφερε τον Παύλο Μελά στην πρώτη γραμμή.Η Ναταλία ταράζεται,δεν το βάζει κάτω και συλλαμβάνει ένα μεγαλεπίβολο σχεδιο.Ξεσηκώσε κυρίες της Αθήνας και στρώθηκαν στη δουλειά.Ετοίμαζαν στολές και ό,τι χρειάζονταν οι στρατιώτες.Ο σύζυγος εκφράζει τη χαρά του γι'αυτήν την προσφορά.Αφού τακτοποιεί τα παιδιά της,φτάνει στο μέτωπο σαν εθελόντρια αδελφή, για να συνοδεύσει τα λαβωμένα παλικάρια στα νοσοκομεία των Αθηνών.Ο Παύλος Μελάς μένει άφωνος από την έκπληξη και τη χαρά του.Εκείνη τρόμαξε.Είχε μείνει μισός.Τον περιποιήθηκε στην Αθήνα, και στη συνέχεια επιστρέφει στο μέτωπο όπου μένει εως ότου υπογράφεται ειρήνη.Στην Αθήνα το σπίτι τους μετατρέπεται σε φωλιά πατριωτική, που δέχεται τους μακεδόνες.Τρεις φορές ο Π. Μελάς ήρθε στη Μακεδονία μία με το ψευδώνυμο Πέτρος Δέδες,ζωέμπορος και μια τρίτη τον Αύγουστο του 1904 με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας.Η Ναταλία σηκώνει ξανά το βάρος του σπιτιού,αλλά από την άλλη ενθαρρύνει και εμψυχώνει τον Παύλο Μελά και τον προτρέπει να αφιερωθεί στην πραγμάτωση του υψηλού ιδανικού του για τη νεκρανάσταση της Μακεδονίας.Μόνο γι' αυτό να νοιάζεται και εκείνη θα είναι εκεί για όλα.Η Ναταλία συμπαρίσταται στο έργο του με λόγια και με έργα.Συγκεντρώνει χρήματα τα στέλνει στη Μακεδονία για να εξοπλίζονται οι αντάρτες και να συντηρούνται οι οικογένειές τους.Εμπνέει τον Παύλο,ο οποίος διορίζεται γενικός αρχηγός όλων των ανταρτικών σωμάτων.Και ήρθε η πικρή ημέρα η 13η Οκτωβρίου 1904 που στη Στάτιστα το εχθρικό βόλι χτυπά τον Παύλο και τον περνά στην αιωνιότητα.Στο ψυχορράγημα,καλεί τον αφοσιωμένο του φίλο και υπαρχηγό Λάκη Πύρζα και του λέει:"Τον σταυρό που φοράω να τον δώσεις στη γυναίκα μου και το τουφέκι στο γιό μου και πες τους οτι το καθήκον μου το έκαμα".Και ξεψύχησε με φρικτούς πόνους.Η Ναταλία έμεινε μόνη.Υπέφερε τον πόνο με καρτερία σαν πραγματική ηρωίδα.Ήρθε δύο φορές τη Μακεδονία.Την πρώτη για να προσκυνήσει τον τάφο το 1905 και τη δεύτερη τον Απρίλιο του 1907 για την ανακομιδή των λειψάνων.Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο, τις στιγμές που έζησε.*Η Ναταλία,ήλθε μυστικά με τη φίλη της Αμαλία Οικονόμου,στη Μακεδονία.Όμως η πληροφορία διέρρευσε και όλοι έτρεχαν να της σφίξουν το χέρι.Ιερό ρίγος τη διαπέρασε.Ο Παύλος της ζούσε,έγινε θρύλος.Η θυσία του δεν πήγε χαμένη.Η μέρα ήταν πένθιμη, γράφει ο Γερμανός Καραβαγγέλης.Η κυρία Μελά,μέσα στην εκκλησία κρατούσε στάση ανδρική.Μόνο όταν επιστρέψαμε στη μητρόπολη ξέσπασε σε κλάματα.Όταν τη ρώτησαν αν θέλει να πάρει τα οστα στην Αθήνα είπε:"Εδώ σκοτώθηκε ο Παύλος και τούτη η γη ας κρατήσει τα οστά του σαν αρραβώνα μυστικό και άγιο με τη λευτεριά"*.Η Ναταλία συνέχισε το κοινωνικό και φιλανθρωπικό της έργο.Μάζευε χρήματα για κοινωφελείς σκοπούς.Ίδρυσε σχολή χειροτεχνημάτων "ο άγιος παύλος".Σκοπός της σχολής ήταν η μόρφωση και η αποκατάσταση ορφανών κοριτσιών.Χρηματοδότησε το διδακτήριο που ίδρυσε ο μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος και το κέντρο ελληνικής τέχνης στα Σέρβια.Από την απελευθερωτική εξόρμηση της Μακεδονίας το 1912 και 1922 ακολουθεί ως εθελόντρια αδερφή τον ελληνικό στρατό.Μεγάλη η κοινωνική προσφορά αυτής, μέσα από πνευματικά και πολιτιστικά σωματεία.Υπήρξε μέλος του πίκπα.Συμπαραστάθηκε στην Εύα και τον Άγγελο Σικελιανό στην πραγμάτωση της δελφικής ιδέας.Ασχολήθηκε με τα κοινά. Χρησιμοποίησε τα πνευματικά της όπλα την άριστη χρήση της ελληνικής (αρχαίας και νέας)γλώσσας και έγραψε άρθρα φλογερά για τα δίκαια του ελληνισμού.Έγραψε την "Βατραχομυομαχία"του Ησιόδου στη ν.ελληνική και τον βιβλίο "Παύλος Μελάς" που έχει τεράστια αξία.Υπήρξε φιλόστοργη μητέρα,έδωσε λαμπρή μόρφωση και αγωγή στα παιδιά της. Ευτύχησε να δει το Μιχαήλ αξιωματικό και τη Ζωή χημικό.Στα τελευταία της χρόνια δεν έβλεπε καλά, αλλά διατηρούσε τη μνήμη της.Διαβάζε στα αρχαία ελληνικά,αποστηθίζε κείμενα αρχαίων ελλήνων συγγραφέων και ποιητών όπως του Ομήρου και του Ησιόδου.Αποστήθισε την Καινή Διαθήκη,καθώς και κείμενα γάλλων, άγγλων και γερμανών κλασικών συγγραφέων.Ζούσε με ταπεινοφροσύνη και αγάπη.Μέχρι και στο τέλος της ζωής της εξέπεμπε ευγένεια και αρχοντιά.Πέθανε σε ηλικία 100 ετών 11 Δεκεμβρίου 1972.Η κόρη τηs Zωή, εκπληρώνοντας την τελευταία της επιθυμία,τοποθετεί τα οστά της δίπλα στου Παύλου,στο εκκλησάκι των ταξιαρχών στην Καστοριά.Τους δύο συζύγους τους ενώνει η αγάπη για τη μακεδονική γη,ενώ οι ψυχές τους απολαμβάνουν της δόξα και την ατέλειωτη χαρά της βασιλείας του θεού...[βιβλιογραφία:Περιοδικό" Αριστοτέλης".Γερμανού Καραβαγγέλη"Ο μακεδονικός αγών".Αθηνά Κακουλή"Η μακεδονίτισσα στο θρύλο και στην ιστορία".Ναταλία Μελά "Παύλος Μελάς."Παναγιώτα Παναγοπούλου "Ηρωίδες του μακεδονικού αγώνα"].
