Ὁ μήνας Αὔγουστος εἶναι ὁ κατ’ ἐξοχήν Θεομητορικός μήνας. Προσφυῶς ἔχει χαρακτηρισθεῖ ὡς τό Θεομητορικόν Πάσχα, ἀφοῦ τό Θεομητορικόν πρόσωπο εὑρίσκεται εἰς τό κέντρο τῆς λατρευτικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας μας κορυφουμένης εἰς τήν ἑορτήν τῆς Κοιμήσεως τῆς Μητρός τοῦ Κυρίου μας, ἀλλά καί τῆς πνευματικῆς ζωῆς ἑκάστου πιστοῦ. Οἱ πιστοί τιμῶμεν τό 'πανάρρητον τῆς οἰκονομίας κειμήλιον' κατά τόν ἅγιον Ἐπιφάνιον Κύπρου. Κάθε ἀνθρώπινη γλῶσσα αἰσθάνεται ἀδύνατη νά ὁμιλήσῃ διά τά ἔργα τοῦ Θεοῦ, ὅσα ὁ φιλάνθρωπος Θεός καί Πατέρας
μας ἐβουλεύσατο προαιωνίως καί εἰργάσθη ἐπ’ ἐσχάτων τῶν χρόνων δι’ ἡμᾶς καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν. Οὕτως ἀδύναμοι νά ὁμιλήσουν ἵστανται πάντες ἐνώπιον τοῦ προσώπου τῆς Παναχράντου Μητρός τοῦ Κυρίου μας, ἡ Ὁποία εἶναι κατά τόν πρύτανη τῶν θεολόγων, τόν ἅγιο Ἰωάννη τό Δαμασκηνό, 'τό κάλλος τῆς ἀνθρώπινης φύσεως', κατÕ ἄλλον δέ ἅγιον Πατέρα 'μεθόριον κτιστοῦ καί ἀκτίστου'. Ὁ δέ Θεοφάνης ὁ Νικαίας θεωρεῖ, ὅτι ἡ Παναγία εἶναι 'τό διαυγέστατον τῆς παρθενίας θεότευκτον κάτοπτρον, ἐν ᾧ τηλαυγέστατα διαδείκνυται ἡ εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, αὐτό τό ἀμήχανον καί ἐράσμιον κάλλος τοῦ οὕτως ἐραστοῦ τε καί ἔρωτος, τήν πολυπόθητον λέγω καί πολυέραστον τοῦ ὄντος ἀγαπητοῦ μητέρα'. Τήν ἀδυναμία του νά ὁμιλήσῃ περί τῆς Μητρός τοῦ Θεοῦ ἐξομολογεῖται καί ὁ ἃγιος Ἐπιφάνιος Κύπρου εἰς τόν ἐγκωμιαστικόν λόγον εἰς τήν ἁγίαν Παρθένον. Πρέπει νά σημειώσουμε, ὅτι ὁ λόγος οὗτος ἔχει ἰδιαίτερη σημασία γιά τίς Θεομητορικές σπουδές, ἀφοῦ εἰς αὐτόν περιέχεται ἡ πρό τῆς Γ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Ἐφέσου (431 μ.Χ.) πίστις τῆς Ἐκκλησίας, τήν ὁποία ἐπικύρωσε ἡ Σύνοδος αὐτή, ἀνακηρύξασα τήν Παρθένο Μαρία Θεοτόκον καί θέσασα τό θεμέλιον τῆς Θεομητορικῆς διδασκαλίας μας. Γράφει λοιπόν ὁ θεῖος Πατήρ Ἐπιφάνιος: 'Νῦν δέ τολμήσω περί τῆς μόνης Θεοτόκου καθ’ ὅ καταλαμβάνω καί πάλιν φοβοῦμαι, οὐκ ἔχω γλῶτταν ἀξίως εἰπεῖν τά λίαν μεγάλα. Ἰσχνόφωνος καί βραδύγλωσσος καί οὐκ εὔλαλος ὑπάρχω, ἵνÕ οὕτως εἴπω, περί τῆς μεγαλωνύμου καί ὁσίας καί ἀπειρογάμου καί Θεοτόκου Μαρίας, μητρός τοῦ Κυρίου, περί ἧς οὐκ εὐμαρῶς ἀνθρώπων γλῶσσα λαλήσει'. Ἐξ εὐγνωμοσύνης ὅμως πρός τήν 'θελήσασα γενέσθαι Μητέρα τοῦ Θεοῦ' τοῦ Λυτρωτοῦ καί Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἐπειδή κατά τόν ἅγιον Πρόκλον Κων/λεως 'αἱ τῶν Χριστιανῶν πανηγύρεις θεῖαι καί παράδοξοι καί ὄντως πηγαί καί θησαυροί σωτηρίας' εἶναι, θά σημειώσουμε λίγα ταπεινά πρός πνευματική οἰκοδομή, καί πρός ἀφορμήν πνευματικῆς εὐφροσύνης καί ἀγαλλιάσεως. Καθώς προσεγγίζουμε μέ σεβασμό καί εὐλάβεια τό σεπτόν καί σεβάσμιον πρόσωπο τῆς Παναγίας μας, ἐκ τῆς Ἁγίας Γραφῆς, μεταξύ καί ἄλλων διδασκόμεθα δύο τινά διά τήν μητρότητα τῆς Κυρίας Θεοτόκου.
σημεῖο αὐτό, τό ὑπεγράμμισαν εἰς τήν διδασκαλία των, εἰς τούς λόγους των, εἰς τούς ὕμνους των καί μᾶς χάρισαν πλοῦτον θεολογίας ἀντάξιο τῆς ὑπηρεσίας τήν ὁποίαν προσέφερε ἡ Παρθένος Μαρία εἰς τόν Θεό, ὑπουργήσασα τό κορυφαῖο μυστήριο τῆς σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί εἰς τό γένος μας λειτουργήσασα, ὡς γεννήσασα τόν Λυτρωτήν καί Σωτήρα μας. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες μας, Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Νικόλαος ὁ Καβάσιλας, Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, καί πολλοί ἄλλοι ἑρμηνεύουν αὐτή τήν ἑκούσιο καί ἐλευθέρα συγκατάθεσιν τῆς Παρθένου Μαρίαςεἰς τό ἔργο τοῦ Θεοῦ καί λέγουν, ὅτι οὕτως 'ἡ Παρθένος Μαρία ἐξεπλήρωσε τόν σκοπό τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου'. Εἶναι πολύ χαρακτηριστικά ὅσα ἔγραψε περί αὐτοῦ τοῦ θέματος ὁ ἀείμνηστος Παναγιώτης Νέλλας σχολιάζων τούς Θεομητορικούς λόγους τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Καβάσιλα: 'Βρέθηκαν ἴσως μερικοί ἄθεοι πού ὑπεστήριξαν μέσα στούς αἰῶνες, ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά γίνει Θεός. Κανείς ὅμως ποτέ, ἐκτός ἀπό τούς Ὀρθόδοξους Πατέρες, δέν τόλμησε νά ὑποστηρίξῃ ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά γεννήσῃ τόν Θεό. Κι ὅμως αὐτό τό μεγάλο παράδοξο εὐδόκησε ὁ Θεός νά ἀποτελῇ τήν μεγάλη ἀξία, ἀλλά καί τήν ὕψιστη εὐγένεια τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως'. Ὁ Θεός ἀξίωσε τήν ἀνθρώπινη φύσι νά γίνῃ "Θεοτόκος" . Ἡ ἀξία τῆς Παρθένου βρίσκεται ἀκριβῶς στό ὅτι πραγματοποίησε αὐτό τόν σκοπό. Καί τόν πραγματοποίησε λέγοντας: " Ἰδού ἡ δούλη τοῦ Κυρίου". Γιατί τό ἀληθινό μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου ἔγκειται ἀκριβῶς στό νά πραγματοποιῇ τόν ὕψιστο προορισμό πού τοῦ ἔδωσε ὁ Θεός καί νά ἔχῃ ταυτόχρονα τήν συνείδησιν ὅτι " δοῦλος ἀχρεῖος ἐστι" (Λουκ. ιζ' 10)'.
μας ἐβουλεύσατο προαιωνίως καί εἰργάσθη ἐπ’ ἐσχάτων τῶν χρόνων δι’ ἡμᾶς καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν. Οὕτως ἀδύναμοι νά ὁμιλήσουν ἵστανται πάντες ἐνώπιον τοῦ προσώπου τῆς Παναχράντου Μητρός τοῦ Κυρίου μας, ἡ Ὁποία εἶναι κατά τόν πρύτανη τῶν θεολόγων, τόν ἅγιο Ἰωάννη τό Δαμασκηνό, 'τό κάλλος τῆς ἀνθρώπινης φύσεως', κατÕ ἄλλον δέ ἅγιον Πατέρα 'μεθόριον κτιστοῦ καί ἀκτίστου'. Ὁ δέ Θεοφάνης ὁ Νικαίας θεωρεῖ, ὅτι ἡ Παναγία εἶναι 'τό διαυγέστατον τῆς παρθενίας θεότευκτον κάτοπτρον, ἐν ᾧ τηλαυγέστατα διαδείκνυται ἡ εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, αὐτό τό ἀμήχανον καί ἐράσμιον κάλλος τοῦ οὕτως ἐραστοῦ τε καί ἔρωτος, τήν πολυπόθητον λέγω καί πολυέραστον τοῦ ὄντος ἀγαπητοῦ μητέρα'. Τήν ἀδυναμία του νά ὁμιλήσῃ περί τῆς Μητρός τοῦ Θεοῦ ἐξομολογεῖται καί ὁ ἃγιος Ἐπιφάνιος Κύπρου εἰς τόν ἐγκωμιαστικόν λόγον εἰς τήν ἁγίαν Παρθένον. Πρέπει νά σημειώσουμε, ὅτι ὁ λόγος οὗτος ἔχει ἰδιαίτερη σημασία γιά τίς Θεομητορικές σπουδές, ἀφοῦ εἰς αὐτόν περιέχεται ἡ πρό τῆς Γ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Ἐφέσου (431 μ.Χ.) πίστις τῆς Ἐκκλησίας, τήν ὁποία ἐπικύρωσε ἡ Σύνοδος αὐτή, ἀνακηρύξασα τήν Παρθένο Μαρία Θεοτόκον καί θέσασα τό θεμέλιον τῆς Θεομητορικῆς διδασκαλίας μας. Γράφει λοιπόν ὁ θεῖος Πατήρ Ἐπιφάνιος: 'Νῦν δέ τολμήσω περί τῆς μόνης Θεοτόκου καθ’ ὅ καταλαμβάνω καί πάλιν φοβοῦμαι, οὐκ ἔχω γλῶτταν ἀξίως εἰπεῖν τά λίαν μεγάλα. Ἰσχνόφωνος καί βραδύγλωσσος καί οὐκ εὔλαλος ὑπάρχω, ἵνÕ οὕτως εἴπω, περί τῆς μεγαλωνύμου καί ὁσίας καί ἀπειρογάμου καί Θεοτόκου Μαρίας, μητρός τοῦ Κυρίου, περί ἧς οὐκ εὐμαρῶς ἀνθρώπων γλῶσσα λαλήσει'. Ἐξ εὐγνωμοσύνης ὅμως πρός τήν 'θελήσασα γενέσθαι Μητέρα τοῦ Θεοῦ' τοῦ Λυτρωτοῦ καί Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἐπειδή κατά τόν ἅγιον Πρόκλον Κων/λεως 'αἱ τῶν Χριστιανῶν πανηγύρεις θεῖαι καί παράδοξοι καί ὄντως πηγαί καί θησαυροί σωτηρίας' εἶναι, θά σημειώσουμε λίγα ταπεινά πρός πνευματική οἰκοδομή, καί πρός ἀφορμήν πνευματικῆς εὐφροσύνης καί ἀγαλλιάσεως. Καθώς προσεγγίζουμε μέ σεβασμό καί εὐλάβεια τό σεπτόν καί σεβάσμιον πρόσωπο τῆς Παναγίας μας, ἐκ τῆς Ἁγίας Γραφῆς, μεταξύ καί ἄλλων διδασκόμεθα δύο τινά διά τήν μητρότητα τῆς Κυρίας Θεοτόκου.
1) Τήν θεληματικήν μητρότητά της
Ἠθέλησε, ὅπως ἐγράφη ἀνωτέρω, νά γίνῃ Μητέρα τοῦ Θεοῦ. Αὐτό ἐξάγεται ἐκ τοῦ διαλόγου, τόν ὁποῖον μᾶς ἀναφέρει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς εἰς τό Εὐαγγέλιόν του, ὅστις διεξήχθη μεταξύ τοῦ Ἀρχαγγέλου Γαβριήλ καί τῆς Παρθένου Μαρίας (Λουκ. α' 26-38). Ἡ δέ συγκατάθεσίς της ἐξεφράσθη μέ τό 'ἰδού ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά τό ῥῆμά σου'. Ὁ Θεός κάλεσε τήν Παρθένο Μαρίαν νά ὑπηρετήσῃ τό ἔργον τῆς σωτηρίας καί ἡ κλήσις της ἦταν νά γίνῃ ἡ μητέρα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Αὐτή δέ ἀνταποκρίθηκε μέ προθυμία εἰς τήν κλήσιν της καί ἀνέλαβε τό λειτούργημα, τό ὁποῖο ὁ Θεός τῆς ἀνέθεσε. Τό ἴδιο εἶχαν πράξει ὅλοι οἱ δίκαιοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, οἱ Πατριάρχες Ἀβραάμ, Ἰσαάκ καί Ἰακώβ καθώς καί οἱ λοιποί, ὁ Μωϋσῆς, οἱ Προφῆτες, καί τέλος ὁ Πρόδρομος καί Βαπτιστής Ἰωάννης. Ἀλλά καί οἱ Ἀπόστολοι τήν ἴδια προθυμία ἐπέδειξαν νά γίνουν ὄργανα τοῦ Θεοῦ διά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί τήν ἀνακαίνισιν τῆς φύσεώς μας καί ὁλοκλήρου τῆς Κτίσεως. Οἱ θεολόγοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας στάθηκαν καί πρόσεξαν τόσημεῖο αὐτό, τό ὑπεγράμμισαν εἰς τήν διδασκαλία των, εἰς τούς λόγους των, εἰς τούς ὕμνους των καί μᾶς χάρισαν πλοῦτον θεολογίας ἀντάξιο τῆς ὑπηρεσίας τήν ὁποίαν προσέφερε ἡ Παρθένος Μαρία εἰς τόν Θεό, ὑπουργήσασα τό κορυφαῖο μυστήριο τῆς σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί εἰς τό γένος μας λειτουργήσασα, ὡς γεννήσασα τόν Λυτρωτήν καί Σωτήρα μας. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες μας, Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Νικόλαος ὁ Καβάσιλας, Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, καί πολλοί ἄλλοι ἑρμηνεύουν αὐτή τήν ἑκούσιο καί ἐλευθέρα συγκατάθεσιν τῆς Παρθένου Μαρίαςεἰς τό ἔργο τοῦ Θεοῦ καί λέγουν, ὅτι οὕτως 'ἡ Παρθένος Μαρία ἐξεπλήρωσε τόν σκοπό τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου'. Εἶναι πολύ χαρακτηριστικά ὅσα ἔγραψε περί αὐτοῦ τοῦ θέματος ὁ ἀείμνηστος Παναγιώτης Νέλλας σχολιάζων τούς Θεομητορικούς λόγους τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Καβάσιλα: 'Βρέθηκαν ἴσως μερικοί ἄθεοι πού ὑπεστήριξαν μέσα στούς αἰῶνες, ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά γίνει Θεός. Κανείς ὅμως ποτέ, ἐκτός ἀπό τούς Ὀρθόδοξους Πατέρες, δέν τόλμησε νά ὑποστηρίξῃ ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά γεννήσῃ τόν Θεό. Κι ὅμως αὐτό τό μεγάλο παράδοξο εὐδόκησε ὁ Θεός νά ἀποτελῇ τήν μεγάλη ἀξία, ἀλλά καί τήν ὕψιστη εὐγένεια τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως'. Ὁ Θεός ἀξίωσε τήν ἀνθρώπινη φύσι νά γίνῃ "Θεοτόκος" . Ἡ ἀξία τῆς Παρθένου βρίσκεται ἀκριβῶς στό ὅτι πραγματοποίησε αὐτό τόν σκοπό. Καί τόν πραγματοποίησε λέγοντας: " Ἰδού ἡ δούλη τοῦ Κυρίου". Γιατί τό ἀληθινό μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου ἔγκειται ἀκριβῶς στό νά πραγματοποιῇ τόν ὕψιστο προορισμό πού τοῦ ἔδωσε ὁ Θεός καί νά ἔχῃ ταυτόχρονα τήν συνείδησιν ὅτι " δοῦλος ἀχρεῖος ἐστι" (Λουκ. ιζ' 10)'.
2) Τήν χαρισματικήν μητρότητά της
Στό πρῶτο σημεῖο ἡ Ἁγία Γραφή μᾶς διδάσκει τήν κλήσι καί τήν λειτουργία τῆς Παρθένου Μαρίας. Στό δεύτερο τήν εὐλογία καί τήν τιμή πού ἔλαβε ἀπό τόν Υἱόν της. Ἀφοῦ πρῶτον Ἐκείνη ἐξεπλήρωσε τόν σκοπό της καί θέλησε νά γίνῃ Μητέρα Του, Ἐκεῖνος ἐν συνεχείᾳ συνεπής πρός τήν ὑπόσχεσή Του 'ἐάν τις ἐμοί διακονῇ, τιμήσει αὐτόν ὁ Πατήρ', (Ἰωάν. ιβ' 26), εὑρισκόμενος ἐπί τοῦ Σταυροῦ ἐξύψωσε τήν δική Του Μητέρα σέ Μητέρα Τῶν Μαθητῶν Του. Τήν μεγαλειώδη καί συγκινητική αὐτή σκηνή μᾶς περιγράφει ὁ ἀγαπημένος μαθητής Ἰωάννης 'εἶτα λέγει τῷ μαθητῇ· ἰδού ἡ μήτηρ σου' (Ἰωάν. ιθ' 27). Ὁ Κύριος μέ τόν Σταυρό Του ἐκτός τῶν ἄλλων, μᾶς χάρισε καί τήν Μητέρα Του, ἀναδεικνύοντάς Την καί προσωπική μας Μητέρα. Ἡ Παρθένος Μαρία, ἀφοῦ ἔγινε Μητέρα τοῦ Θεοῦ ἐν συνεχείᾳ ἀνεδείχθη, τῷ προστάγματι τοῦ Υἱοῦ Της, καί Μητέρα ὅλων μας. Γι’ αὐτό ὁ καθείς ἄς λέγῃ αὐτήν τήν ὡραιότατη προσευχή, τήν ὁποία καί οἱ Πατέρες μας ἔλεγαν πρός τήν πανύμνητον Μητέρα τοῦ Θεοῦ καί Λυτρωτοῦ μας Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ:
" Ὦ παντευλόγητε
καί παντομνημόνευτε
Μῆτερ
τοῦ Λυτρωτοῦ καί Θεοῦ μου,
διά νά Σέ συνεορτάζῃ
καί συνδοξάζῃ
μέ τήν τοῦ Υἱοῦ Σου
Ἐκκλησίαν τῶν Ὀρθοδόξων
καί ἡ ἁμαρτωλή
καί ἐλεεινή ψυχή μου
ἡ πολυπάθητος,
δίδου μοι σωτηρίαν,
παθῶν ψυχικῶν
καί σωματικῶν ἀλλοτρίωσιν" .
καί παντομνημόνευτε
Μῆτερ
τοῦ Λυτρωτοῦ καί Θεοῦ μου,
διά νά Σέ συνεορτάζῃ
καί συνδοξάζῃ
μέ τήν τοῦ Υἱοῦ Σου
Ἐκκλησίαν τῶν Ὀρθοδόξων
καί ἡ ἁμαρτωλή
καί ἐλεεινή ψυχή μου
ἡ πολυπάθητος,
δίδου μοι σωτηρίαν,
παθῶν ψυχικῶν
καί σωματικῶν ἀλλοτρίωσιν" .
