Το Σαρανταλείτουργο

• Από  Desk Agioritikovima

π. Δημητρίου Μπόκου
Στις 15 Νοεμβρίου αρχίζει το σαρανταήμερο, η χριστουγεννιάτικη νηστεία.
Η νηστεία αυτή ανήκει στις ελαφρές νηστείες του εκκλησιαστικού έτους, εφόσον επιτρέπεται να τρώμε λαδερά φαγητά και ψάρι (όχι βέβαια Τετάρτες και Παρασκευές) μέχρι και τις 17 Δεκεμβρίου, γίνεται δηλαδή κατάλυσις ιχθύος, όπως σημειώνουν τα βιβλία της Εκκλησίας. Δεν τρώμε κατά τη νηστεία αυτή κρέας, γάλα, τυρί και αυγά.

Στις 14 Νοεμβρίου, εορτή του αγίου Φιλίππου και παραμονή της νηστείας (αποκριά), αν τύχει Τετάρτη η Παρασκευή, τρώμε μόνο ψάρι και όχι κρέας. Κατά την πρώτη εβδομάδα της νηστείας (15-21 Νοεμβρίου), κατά παράδοση άγραφη του Ορθοδόξου λαού, νηστεύουμε και από ψάρι, επειδή παλαιόθεν οι Χριστιανοί είχαν την ευλαβή συνήθεια να κοινωνούν στην πλειονότητά τους κατά τη μεγάλη εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου (της Παναγίας της Πολυσπορίτισσας, όπως την ξέρει ο λαός μας).
Ο κανόνας της νηστείας δεν είναι βέβαια ο ίδιος για όλους. Η διδασκαλία της Εκκλησίας διέπεται πάντα από φιλάνθρωπα κριτήρια. Οι άγιοι διδάσκουν να νηστεύει ο καθένας ανάλογα με τις δικές του δυνατότητες, την ηλικία δηλαδή, την κατάσταση της υγείας του, την όλη του ψυχοσωματική αντοχή και ιδιοσυγκρασία. Ο καθένας πρέπει να συμβουλεύεται απαραιτήτως τον πνευματικό του και να έχει τη σύμφωνη γνώμη και ευλογία του για τον κανόνα της νηστείας που θα κάνει.
Η πνευματική προετοιμασία για τη μεγάλη εορτή των Χριστουγέννων δεν εξαντλείται φυσικά στη λιγοστή νηστεία. Ο Χριστιανός αγωνίζεται να απέχει συνολικά από κάθε πάθος, κάθε κακία. Ταυτόχρονα φροντίζει να εξομολογείται τακτικά, γιατί μόνο έτσι λαμβάνει «άφεσιν αμαρτιών» και ελαφρύνει την ψυχή του. Το ρηχό επιχείρημα «δεν έχω κάνει τίποτα», ας το αφήσουμε για πωρωμένους εγωιστές και ανεγκέφαλους που θεωρούν ότι τα ξέρουν όλα. Εμείς ας ακούσουμε τον λόγο του Θεού, που λέει ότι και μία μέρα να είναι η επίγεια ζωή του ανθρώπου, θα αμαρτήσει (Ιώβ, 14, 4-5). Καί ότι από τη μικρή ακόμα ηλικία η σκέψη του ανθρώπου ρέπει προς τα πονηρά (Γεν. 8, 21). Αμαρτία δεν είναι μόνο ο φόνος και η κλεψιά, αλλά κάθε βλέμμα, κάθε σκέψη, κάθε λόγος που εκκλίνει από το φρόνημα του Θεού (Ματθ. 5, 28).
Κατά τη διάρκεια του σαρανταημέρου (από 15 Νοεμβρίου μέχρι 24 Δεκεμβρίου) γίνεται καθημερινά Θεία Λειτουργία, το λεγόμενο σαρανταλείτουργο. Πολλοί νομίζουν ότι αυτό γίνεται αποκλειστικά για τους νεκρούς, τους κεκοιμημένους. Η Θεία Λειτουργία όμως (όπως δείχνουν οι πολλές της δεήσεις και κυρίως η ακολουθία της Προσκομιδής, δηλαδή η προετοιμασία των Τιμίων Δώρων όπου μνημονεύονται και τα ονόματα) προσφέρεται για όλο τον κόσμο, «υ-περ του σύμπαντος κόσμου», ζώντων και τεθνεώτων. Ουδέποτε τελείται Θεία Λειτουργία, χωρίς να μνημονευθούν και οι ζώντες και να εξαχθούν μερίδες και γι’ αυτούς. Γι’ αυτό μπορούμε να βάλουμε και τα ονόματα των ζώντων στο σαρανταλείτουργο, παρά τη σχεδόν εδραιωμένη αντίληψη ότι αυτό γίνεται κυρίως υπέρ των κεκοιμημένων.
Άσχετα προς αυτό, η αξία της Θείας Λειτουργίας είναι τεράστια για όλους. Οι ψυχές των κεκοιμημένων ιδιαίτερα βοηθούνται τα μέγιστα από την τέλεσή της. Άλλωστε οι προσευχές (ατομικές και εκκλησιαστικές-τρισάγια, μνημόσυνα και κυρίως η Θεία Λειτουργία) μαζί με τις ελεημοσύνες, είναι τα μοναδικά, αλλά και σπουδαιότατα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για τους κεκοιμημένους μας. Είναι οι «αποσκευές» τους που φροντίζουμε οπωσδήποτε να τις στείλουμε ξοπίσω τους, αφότου εκείνοι έχουν φύγει. Αλλιώς θα μας κατηγορήσουν κατά τη Δευτέρα Παρουσία πως τους αμελήσαμε (αγ. Ιω. ο Χρυσόστομος).
(Σημ. για τους ενορίτες μας. Στην ενορία μας διατηρούμε αρχείο με τα ονόματα που μνημονεύουμε στο σαρανταλείτουργο, γραμμένα σε ειδικό έντυπο με δύο στήλες, μία για τους ζώντες και μία για τους κεκοιμημένους. Πανω στο έντυπο αυτό πρέπει να αναγράφετε οπωσδήποτε το επώνυμο της οικογένειάς σας, για την αλφαβητική ταξινόμηση και την εύκολη ανεύρεσή του. Μπορείτε να ζητάτε οποιαδήποτε στιγμή το έντυπο που έχετε συμπληρώσει, για να σημειώνετε τυχόν αλλαγές από γεννήσεις και θανάτους η για προσθήκες ονομάτων γνωστών και φίλων σας).
Το σαρανταλείτουργο, όπως και κάθε άλλη ιεροπραξία, τελείται δωρεάν. Δεν χρειάζεται να προσφέρετε χρήματα. Χρειάζεται όμως οπωσδήποτε η προσωπική συμμετοχή σας σ’ αυτό. Η Θεία Λειτουργία δεν γίνεται με τον παπά μονάχα. Είναι έργο του λαού (λείτος [=λαός] + έργο), δηλαδή όλων μας. Δεν αρκεί να «διαβάζει» μόνος ο παπάς τα «γράμματα» και το χαρτάκι με τα ονόματα για να λυθούν μαγικά τα προβλήματά μας. Χρειάζεται
α) και να είμαστε παρόντες στην κοινή προσευχή, αλλά
β) και να προσπαθούμε να διορθώνουμε τη ζωή μας κατά το θέλημα του Θεού. Χωρίς τον αγώνα αυτόν μάταια πασχίζουμε. Δεν αγοράζονται όλα με τα λεφτά. Δεν χτίζουν σχέση με τον Θεό. Χωρίς αλλαγή ζωής (μετάνοια), δεν έχουν πέραση πουθενά. Καί ευτυχώς δηλαδή, γιατί αλλιώς, ο Παράδεισος θα ’ταν μόνο για τους πλούσιους (που θα μπορούσαν να τον αγοράσουν με λεφτά).
Η Θεία Λειτουργία λοιπόν δεν ενεργεί ποτέ με τρόπο μαγικό. Αντιθέτως!
Εκκλησιαζόμαστε όλοι απολύτως συνειδητά και συμπροσευχόμαστε με τον ιερέα σαν μια οικογένεια, σαν μέλη του ενός Σώματος του Χριστού. Φροντίζουμε όλοι για όλους, όχι μόνο για τους δικούς μας. Καί όπου εμείς είμαστε ενωμένοι και αγαπημένοι, χωρίς καμμιά εχθρα μεταξύ μας, εκεί παρευρίσκεται αοράτως και ο Θεός μας, πλημμυρίζοντάς μας με την ευλογία και τη Χάρη του.
ΚΑΛΟ ΣΑΡΑΝΤΑΗΜΕΡΟ - ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ!