Αφιέρωμα στη Βυζαντινή Αθήνα-Το ιστορικό της Μονής Πετράκη

Το ιστορικό της Μονής Πετράκη

Ιακώβου Μπιζαούρτη, Επισκόπου Θαυμακού -
Καθηγουμένου Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη
(Ομιλία εκφωνηθείσα την Πέμπτη, 26 Ιανουαρίου 2012)

Η πόλη των Αθηνών και η περιοχή γύρω από αυτή διασώζει πλήθος Ιερών Ναών και Μονών, που αποτελούν ορατή έκφραση της ζέουσας πίστης προς τον Θεό και αέναης, μέσα στους χριστιανικούς αιώνες, λατρείας προς Αυτόν. Γράφει ο αθηναιογράφος Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλους: 

Πηγή : Αποστολική διακονία

«Υπάρχουν Εκκλησίαι επάνω εις την Ακρόπολιν, εκκλησίαι χωμέναι μέσα εις τους βράχους της , εις την πόλιν, παρά τον Ιλισσόν, εις τα προάστια, εις τον ελαιώνα και εις όλην την έκτασιν της κοιλάδος μέχρι της θαλάσσης και μέχρις αυτών των προβούνων των ορέων της». Ανάμεσα σ' αυτά και η περιώνυμη Ιερά Μονή των Αγίων Ασωμάτων (Ταξιαρχών), η επονομαζόμενη Πετράκη. Με κάθε δυνατή συντομία, θ' αναφερθούμε στην ιστορία της Ιεράς Μονής μας και την αρχιτεκτονική, την τοιχογράφηση και την εκκλησιαστική, εθνική, εκπαιδευτική και κοινωνική της προσφορά στην πόλη των Αθηνών.

Σύντομο ιστορικό

Ήδη από τον 9ο αιώνα, στον τόπο όπου υψώνεται σήμερα η Ιερά Μονή, στη συμβολή των οδών Ι. Γενναδίου και Ιασίου, εις το Μαράσλειον, υπήρχε ναΐσκος, από τον όποιο σώζεται ο πρώτος πυρήνας, η κόγχη δηλαδή του Ιερού Βήματος, ενσωματωμένη στο νεότερο Καθολικό. Και αυτό είναι πολύ φυσικό, αφού σε όλη την περιοχή του Λυκαβηττού υπήρχαν από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες ιερά της Θρησκείας του Ναζωραίου Ιησού. Όπως αναφέρει ο ερευνητής των χριστιανικών μνημείων της πρωτεύουσας υφηγητής Γεώργιος Λαμπάκης, «οι Αθηναίοι από του δ'-ε' αιώνος των πρώτων ειρηνικών χριστιανικών χρόνων της Εκκλησίας επί του όρους τούτου ανερχόμενοι, ύμνουν τον Θεόν της αγάπης, τον δεικνύντα το φως, και ελάτρευον τον τα διεστώτα συνάψαντα Ιησούν». Σημειώνουμε ενδεικτικά την ύπαρξη στις παρυφές χριστιανικού κοιμητηρίου και μέσα σε σπήλαια ευκτηρίων οίκων. Μέσα στα δεδομένα αυτά τοποθετείται και η Ίδρυση του αρχικού πυρήνα της Ιεράς Μονής μας, που τότε βρισκόταν έξω από την πόλη και συγκέντρωνε όλα τα στοιχεία εκείνα, που συνηγορούσαν για την ίδρυση Ασκητηρίου - Ησυχαστηρίου. Σύμφωνα με τη βυζαντινολόγο Μαρία Γ. Σωτηρίου ίσως έχει κτιστεί σε θέση παλαιοτέρου παλαιοχριστιανικού ναού.

Τον 10ο αιώνα, εποχή που και άλλες εκκλησίες κτίζονται στην περιοχή της πρωτεύουσας, τοποθετείται ο σημερινός κυρίως ναός, ενώ στον 15ο αιώνα ο νάρθηκας και ο εξωνάρθηκας. Σε κάποια χρονική περίοδο, ανάμεσα στους 12ο τουλάχιστον ως τον 15ο, ίσως, αιώνα, δεν αποκλείεται να ήταν εξάρτημα (Μετόχι) της φημισμένης Ιεράς Μονής των Ομολογητών, που βρισκόταν εκεί πλησίον και της οποίας σώζεται το Καθολικό ( είναι οι ’γιοι Πάντες - στην οδό Τσόχα 39). Στα μέσα του17ου αιώνα ήταν γνωστή με το όνομα «Ασώματοι του Κουκοπούλη», ήταν Μετόχι της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου Καρέα και, εκτός από το Καθολικό, είχε και κάποια κτίσματα ακόμα. Πάντως το 1673 το Καθολικό ήταν «σεσαθρωμένον». Τότε παραχωρήθηκε στον μακαρία τη λήξει ιατροφιλόσοφο Ιερομόναχο Παρθένιο Πετράκη, κατά κόσμον Πέτρο Παπασταμάτη.

Ο Παρθένιος, το ανακαίνισε και το πλούτισε με πολλά υποστατικά. Αναγράφει τμήμα της κτιτορικής επιγραφής. «Τω ΑΧΟΓ (1673) έτει ελθών ο εν ιερομονάχοις Κυρ Παρθένιος Πετράκης ο και ιατρός εκ της Πελοποννήσον εν τω Ναώ των Παμμεγίστων Ταξιαρχών και ευρών αυτόν σεσαθρωμένον και πανέρημον, μετ' ουκ ολίγων αγώνων και δαπάνης ανακαίνισε τα περί την Μονήν κτίρια και υποστατικά και απεβίωσε το ΑΧΠΣΤ (1686). Μετ' αυτόν εδιαδόχενσεν ο ανεψιός αντού εν ιερομονάχοις κυρ Ιωακείμ, καλώς και θεαρέστως ζήσας εις αύξησιν επανήκε το μονύδριον τούτο, το δε ΑΨΣΤ (1706) επανήλθε προς την εκείσε μακαριότητα». Αργότερα, η κεντρική Μονή του Τιμίου Προδρόμου Καρέα άρχισε να παρακμάζει, με αποτέλεσμα το Μετόχι της Πετράκη να γίνει η κυρίαρχη Μονή και η κυρίαρχη Μονή Καρέα Μετόχι.

Ως το 1840 οι ηγούμενοι προέρχονταν από την οικογένεια Πετράκη και επ' αυτών η Μονή γνώρισε μεγάλη ακμή. Το 1719 αγιογραφήθηκε από τον φημισμένο ζωγράφο Γεώργιο Μάρκου ο κυρίως ναός, και αργότερα, όπως θα δούμε στη συνέχεια, άλλα μέρη του Καθολικού. Αργότερα το 1804 έγινε το περιτείχισμα και επάνω από την κεντρική πύλη τοποθετήθηκε βυζαντινό υπέρθυρο. Το 1777, με Πατριαρχικό σιγίλλιο, η Μονή έγινε σταυροπηγιακή. Μετεπαναστατικά, η Μονή Πετράκη ήταν από τα ελάχιστα Μοναστήρια που διατηρήθηκαν και έτσι μπόρεσε να συνεχίσει την ευεργετική της προσφορά.

Πολλές παλαιές Μονές της Αττικής, λόγω της παρακμής τους, έχουν σήμερα προσαρτηθεί στην Ιερά Μονή μας ως Μετόχια.

Το 1970 το Καθολικό της Μονής ανυψώθηκε σε Συνοδικό Παρεκκλήσιο. Εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου (των Παμμεγίστων Ταξιαρχών) και στις 7 Φεβρουάριου (στη μνήμη του Αγίου Παρθενίου, επισκόπου Λαμψάκου, οπότε τελείται και μνημόσυνο του κτίτορα Παρθενίου Πετράκη).

Αρχιτεκτονική

Το Καθολικό ανήκει στον τύπο του σύνθετου εγγεγραμμένου σταυροειδούς τετρακιόνιου σταυρού και όπως γράφει η Μαρία Σωτηρίου, αποτελεί μοναδικό παράδειγμα σύνθετου σταυροειδούς τύπου, που διαμορφώθηκε στην Ελλάδα την ίδια εποχή (10ος αιώνας), όταν ο τύπος αυτός διαμορφωνόταν στην Κωνσταντινούπολη. Δυστυχώς, πολλές μεταγενέστερες παρεμβάσεις, ιδίως της εποχής της τουρκοκρατίας και του 19ου αιώνα, αλλοίωσαν τη μορφή αυτή του μνημείου, πλην όμως κάποιες σοβαρές εργασίες του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, διόρθωσαν κάπως τα πράγματα. Σε μερικά σημεία της οικοδομής του ναού και των άλλων κτισμάτων είχαν εντοιχιστεί παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά και γλυπτά μέλη (κιονόκρανα, κοσμήτες, σταυρός κ.λ.π.), μερικά από τα οποία, έχουν μεταφερθεί στο Βυζαντινό μουσείο ή βρίσκονται στην αυλή της Μονής.

Τοιχογράφηση

Όπως ήδη αναφέραμε, ο τοιχογραφικός διάκοσμος του κυρίως ναού του Καθολικού οφείλεται στον Γεώργιο Μάρκου, από το ’ργος, ο οποίος, σύμφωνα με τη σχετική επιγραφή, το αγιογράφησε το 1719, ενώ οι τοιχογραφίες του Ιερού Βήματος είναι προγενέστερες. Ο νάρθηκας και η λιτή αγιογραφήθηκαν το 1972. Όπως έχει γραφεί, «οι τοιχογραφίες τον Καθολικού της Μονής Πετράκη» του Γ. Μάρκου, ενός φημισμένου αγιογράφου, που έχει τοιχογραφήσει πολλές εκκλησίες, «αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αποτελούν το πρώτο, γνωστό έργο τον, όταν ήταν σε σχετικά νεαρή ηλικία (...) νπήρξε πιστός στην εικονογραφική παράδοση των μεταβυζαντινών χρόνων και κνρίως αντή των Κρητικών αγιογράφων του 16ον-17ον αιώνα. Όμως δεν είναι ένας απλός αντιγραφέας. Δεν ακολονθεί, τνφλά, παλαιότερα πρότνπα κάποιων σνγκεκριμένων ζωγράφων ή κάποιας καλλιτεχνικής "σχολής". Εργάζεται εκλεκτικά, σχεδιάζει το εικονογραφικό τον πρόγραμμα, συνθέτει τι ς σκηνές τον».

Εκκλησιαστική προσφορά

Σε χρόνια δύσκολα η Ιερά Μονή Πετράκη υπήρξε διαγγελέας των ζείδωρων διδαγμάτων της Εκκλησίας και με τη λατρευτική ζωή της πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στους πιστούς. Η μεγαλύτερη προσφορά της Μονής έγκειται στο πνευματικό επίπεδο. Καθημερινώς τελείται η Θ. Λειτουργία, την οποία παρακολουθούν, όπως και όλες τις ακολουθίες, πολλοί πιστοί. Εξάλλου, με την αναμετάδοση των ιερών ακολουθιών από το Ρ/Σ της Εκκλησίας της Ελλάδος, χιλιάδες ακροατών από όλη την Ελλάδα και το Εξωτερικό ζουν το λατρευτικό πρόγραμμα της Μονής και συμπνευματίζονται. Επίσης, καθημερινώς υπουργείται βάσει προγράμματος, το Μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως και ανακουφίζονται εκατοντάδες ψυχές. Από τους παλαιούς αββάδες της Μονής μας, σημειώνουμε τρεις εξαίρετους πνευματικούς, που έδρασαν από τις αρχές του 20ού αιώνα στη Μονή μας ως το 1960 και που πρόσφεραν πολλά στους Αθηναίους, αφού πλήθη πιστών από όλη την πόλη πρόσφευγαν κάτω από το επιτραχήλιό τους, έπαιρναν συγχώρηση αμαρτιών και οδηγίες για τον πνευματικό τους αγώνα. Πρόκειται για τον Ιωάννη Παπασαράντο (1903-1940) που αργότερα έγινε Μητροπολίτης Αργολίδος (1939 - 1942), τον Ιερεμία Πλέτση (+1960) και τον Δαυΐδ Μερόπουλο (+1957). Για τους τελευταίους δύο υπάρχει έντονη η παράδοση των παλαιοτέρων, σύμφωνα με την οποία, μερικοί από τους πιστούς, ιδίως αθώα παιδιά, τους έβλεπαν την ώρα της θείας λειτουργίας να ιερουργούν μετέωροι, όπως παλαιότερα ο ’γιος Νεκτάριος Πενταπόλεως και ο ’γιος Παπα-Νικόλας ο Πλανάς. Ακόμη στη Μονή μας, μόνασαν για αρκετό διάστημα, ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος (1954- 1959), από τους πρώτους ιεραποστόλους των τελευταίων ετών στην Αφρική, και διαπρεπείς ιεράρχες, όπως ο αγωνιστής του '21 Βρεσθένης Θεοδώρητος (+1843), ο πρώην Αθηνών Θεόκλητος Β' ο Μηνόπουλος και ως Αρχιμανδρίτης ο Αθηνών Ιερώνυμος Κοτσώνης.

Εθνική προσφορά

Όσα θα αναφερθούν στη συνέχεια για την προσφορά της στην παιδεία και την κοινωνία, αποτελούν και αυτά εθνική προσφορά. Γράφει ο γνωστός Αθηναιογράφος Δημήτριος Καμπούρολους για τα μοναστήρια της Αττικής, ανάμεσα στα οποία και η Μονή Πετράκη, που τότε ήταν εκτός των τειχών και είχε και πολλά Μετόχια στην ύπαιθρο χώρα: «Οι μοναχοί προσερχόμενοι αρωγοί και αντιλήπτορες παντός καταδνναστενομένον και αξίου οιασδήποτε συνδρομής, σννεπόνονν και σννεσκέπτοντο μετά των κορυφαίων πολιτών, σταθμίζοντες εν τω ασύλω αυτών μετ' ηρεμίας τα γεγονότα προς τας περιστάσεις και συναποφασίζοντες περί του εκάστοτε πρακτέου. Οι άνευ επωνύμου απέριττοι και μετριόφρονες εκείνοι άνδρες, ελησμονήθησαν. Τις τους ενθυμείται; Ποσάκις περιτρέχοντες τα όρη της Αττικής και διαβλέποντες επ' αυτών τα ίχνη της φιλοπονίας, της προνοίας και του πολιτισμού αυτών, δεν ελυπήθημεν μη δυνάμενοι να ευλογήσωμεν το όνομά των;» Τα μοναστήρια της Αττικής, όπως άλλωστε συνέβαινε και στην υπόλοιπη χώρα, υπήρξαν καταφύγια και για τους καταδιωκόμενους ραγιάδες, ή αγωνιστές - κλέφτες. Εύρισκαν σ' αυτά, ασφάλεια, τροφή, ξεκούραση, και πολλές φορές και γιατρειά για τα τραύματά τους. Ειδικότερα, ακόμα, για τη Μονή μας: Ο ηγούμενος της Μονής Διονύσιος Πετράκης ταξίδεψε το 1795 επικεφαλής Αθηναίων προκρίτων στην Κωνσταντινούπολη και πέτυχε την απομάκρυνση από την πόλη του βάρβαρου αγά της Αλή Χασεκή. Στα χρόνια της Επανάστασης οι Τούρκοι λεηλάτησαν το μοναστήρι και έσφαξαν όσους μοναχούς βρήκαν σ' αυτό. Μετά την Απελευθέρωση, η Μονή πρόσφερε σημαντικά ποσά για τους Εθνικούς αγώνες. Επί εικοσιτέσσερα χρόνια (1834-1858) η Μονή μας ήταν πυριτιδαποθήκη του κράτους και για τη διαφύλαξή της στα περισσότερα κελλιά έμεναν στρατιώτες. Επίσης για μιά δωδεκαετία (1834-1846) ήταν στρατιωτικό νοσοκομείο.

Στα 1913-1916 το Μοναστήρι κατά το μεγαλύτερο μέρος (στην αρχή, ακόμη και ο Ναός) κατελήφθη με επίταξη από τους επιστρατευθέντες, εξαιτίας των Βαλκανικών Πολέμων.

Κοινωνική προσφορά

Από το 1673, πριν δηλαδή από 340 χρόνια, που ο Δημητσανίτης ιατροφιλόσοφος Πέτρος Παπασταμάτης έγινε μοναχός με το όνομα Παρθένιος και ίδρυσε το μοναστήρι μας, διαθέτοντας την προσωπική του περιουσία, η προσφορά είναι διαρκής και έντονος. Τόσο ο Παρθένιος και οι διάδοχοί του - από τους οποίους έξι μάλιστα προέρχονταν από την οικογένεια Πετράκη, όσο και οι λοιποί μοναχοί εργάστηκαν με ζήλο πολύ για τους Αθηναίους. Η Ιερά Μονή μας αναδείχθηκε ως ο μεγαλύτερος κοινωνικός ευεργέτης των Αθηνών. Παραλείποντας τις κατά καιρούς - ως και σήμερα - οικονομικές ενισχύσεις, αναφέρουμε ενδεικτικά:

α. Η οικογένεια Πετράκη διατήρησε την παράδοση, που είχε εγκαινιάσει ο Παρθένιος, της δωρεάν παροχής ιατρικών υπηρεσιών στους Αθηναίους. Και όλοι καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό ήταν αυτό τα δύσκολα εκείνα χρόνια.

β. Μετεπαναστατικά, επάνω σε οικόπεδα, που πρόσφερε το Μοναστήρι μας, κτίστηκαν:

•  Τα νοσοκομεία Αιγινήτειο (1860), Ευαγγελισμός (1880 - 1889), Αρεταίειο (1884), Παίδων (1896), Συγγρού (1903), Λαϊκό (1905), Σωτηρία και Ασκληπιείο Βούλας (1917), ΝΙΜΙΤΣ (1853)

•  Η Ριζάρειος Σχολή (1842), η Ακαδημία Αθηνών (1859), το Πολυτεχνείο (1867), δημοτικό σχολείο εις το Αμαρούσιον (1871), η Μαράσλειος Ακαδημία (1876), δημοτικό σχολείο εις το Μενίδι (1881), η Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή (1884), δημοτικό σχολείο εις την Βάρη (1902), η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη (1922) και

•  Το Κοιμητήριο Κηφισιάς (1853), το Πτωχοκομείο (1873), το Εκκλησιαστικό Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης (1924), το ΠΙΚΠΑ Βούλας, ενώ με την παραχώρηση εκτάσεών του δημιουργήθηκαν τα αλσύλλια Παγκρατίου και Συγγρού, το Σκοπευτήριο, η Πλατεία Κεφαλαρίου Κηφισιάς κ.ά.

•  Επίσης προσεφέρθησαν εκτάσεις:

α) Προς αποκατάστασιν των ακτημόνων καλλιεργητών εντοπίων και προσφύγων ως και μεταλλωρύχων εν Λαυρίω

β) Υπέρ του τριακοστού τρίτου Οικοδομικού Συνεταιρισμού Δημοσίων Υπαλλήλων Αθηνών κειμένης εν Αμαρουσίω και

γ) Υπέρ του οικοδομικού Συνεταιρισμού "Ο Ν. Πόντος" εις θέσιν Αρεταίειον εκτάσεως 20.000 τετραγωνικών πήχεων και περικλειόμενα εντός των οδών Παπαδιαμαντοπούλου ή Μ. Ασίας, Έβρου, Κερασούντος, Πόντου, Λαοδικείου και Λαμψάκου.

Περίπου για μία τριετία (1922 -1925) στα 3/4 του συνολικού αριθμού των κελλιών φιλοξενήθηκαν προσφυγικές οικογένειες. Τον Ιούλιο του 1925 το Μοναστήρι με δικά του έξοδα αγόρασε είκοσι διαμερίσματα για τις ισάριθμες προσφυγικές οικογένειες, που έφυγαν από τα κελλιά και εγκαταστάθηκαν στο συνοικισμό Ν. Ιωνίας.

Αμέσως μετά, στη θέση των προσφύγων φιλοξενήθηκαν άποροι φοιτητές της Θεολογίας, προς τους οποίους το Μοναστήρι χορηγούσε και ειδικό βοήθημα. Το έτος 1927 το Ηγουμενοσυμβούλιο ζήτησε να αναλάβει με δικά του έξοδα την ανέγερση φοιτητικού οικοτροφείου με τους απαραίτητους χώρους για τη μεταστέγαση των φοιτητών της Θεολογίας.

Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής ο Ηγούμενος της Μονής ήταν Πρόεδρος της Λαϊκής Επιτροπής Κολωνακίου και χορηγούσε σε 450 άπορα παιδιά πλούσιο γεύμα κάθε Κυριακή. Επίσης η Μονή ασκούσε φαρμακευτική περίθαλψη των άπορων.

Προσφορά στα γράμματα

Με τρεις τρόπους υπηρέτησε τα γράμματα και την παιδεία στους τρισήμισυ αυτούς αιώνες η Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη:

α. Με την προσωπική παιδεία Ηγουμένων και Αδελφών της,

β. Με την ίδρυση και συντήρηση σχολείων, και

γ. Με την δωρεάν παραχώρηση οικοπεδικών εκτάσεων για την ανοικοδόμηση σχολείων και βιβλιοθηκών. Ειδικότερα:

Α) Ο ίδιος ο Παρθένιος Πετράκης ήταν και ιατροφιλόσοφος, πράγμα που σημαίνει ότι δεν προσέτρεχε μονάχα προς θεραπεία των σωματικών ασθενειών, αλλά παράλληλα υπηρετούσε, τα δύσκολα εκείνα χρόνια, και τη μεγάλη υπόθεση της παιδείας στην πόλη των Αθηνών, στην πόλη που παλαιότερα ήταν «κέντρον πάσης παιδεύσεως», αλλά που από τα χρόνια της Φραγκοκρατίας, για να θυμηθούμε τον άγιο Επίσκοπο Αθηνών Μιχαήλ τον Ακομινάτο ή Χανιώτη, βρισκόταν σε πνευματικό μαρασμό:

Οικών Αθήνας ονκ Αθήνας που βλέπω,
κόνιν δε λυπράν και κενήν μακαρίων.
Πού νυν τα σεμνά, τλημονεστάτη πόλις;
Όλωλε σύμπαν των Αθηνών κλέος,
γνώρισμα δ' αυτών ονδ' αμνδρόν τις ίδη...

Το παράδειγμα του Ιδρυτή Παρθενίου συνέχισαν και οι διάδοχοί του, έτσι, που έχει και εδώ εφαρμογή ο λόγος του Μ. Αθανασίου: «Τα εν όρεσι μοναστήρια ήσαν σκηναί πεπληρωμέναι θείων χορών, ψαλλόντων, αγρνπνούντων, φιλολογούντων, αγαλλομένων τη των μελλόντων ελπίδι». «Φιλόμονσος » χαρακτηρίζεται σε πατριαρχικό σιγίλλιο ο Ηγούμενος Διονύσιος.

Β) Μοναδική στα χρόνια της δουλείας είναι η μέριμνα της Μονής για τη λειτουργία σχολείων στην Αθήνα.

Στα τέλη του 18ου αι. λειτούργησε στο Μοναστήρι Σχολείο στοιχειώδους μορφώσεως.

Στο διάστημα των ετών 1806 - 1821 το Μοναστήρι συντηρούσε την περίφημη Σχολή Ντέκα. Όπως είναι γνωστό, το 1750, με δαπάνες 20.000 γροσίων του Αθηναίου έμπορου στη Βενετία Ιωάννη Ντέκα (+1761), επί της σημερινής οδού Μητροπόλεως, μεταξύ των οδών Ευαγγελιστρίας και Αιόλου, ιδρύθηκε η ομώνυμη σχολή (Ντέκα), η οποία με διάφορα τμήματα λειτούργησε ως την Επανάσταση του 1821. Δυστυχώς, όταν ο Ναπολέων κατέλαβε την Ιταλία, άρπαξε και τη χρηματική περιουσία του Ντέκα, που βρισκόταν κατατεθειμένη στην Τράπεζα της Βενετίας και από την οποία συνετηρείτο η Σχολή. Εσχάτως, κατά την πρόσφατον επίσκεψιν του Πάπα και Πατριάρχου Αλεξανδρείας κ. Θεοδώρου, ο Μακαριώτατος μας εδώρησε ένα Σιγίλλιον του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Ε' που αναφέρει τα κάτωθι:

ΣΙΓΓΙΛΙΟΝ
ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ Ε' ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ
κατακυρούν την μέριμναν της Μονής Πετράκη
δια την Σχολήν ελληνικών γραμμάτων εν Αθήναις

Επεί τοίνυν εβεβαιώθημεν συνοδικώς από ζώσης φωνής του ιερωτάτου Μητροπολίτου Αθηνών και Λεβαδείας υπερτίμου και εξάρχου πάσης Ελλάδος, εν αγίω Πνεύματι αγαπητού ημών αδελφού και περιποθήτου κυρ-Γρηγορίου και από ενυπογράφων γραμμάτων των τιμιωτάτων αρχόντων, προκρίτων και προεστώτων επαρχιωτών αυτού ευλογημένων χριστιανών, ότι ο οσιώτατος ηγούμενος του εκεί εν Αθήναις ιερού και σεβασμίου ημετέρου πατριαρχικού και σταυροπηγιακού μοναστηρίου των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Πετράκη επιλεγομένου κυρ- Διονύσιος, ως ανήρ φιλόκαλος, φιλόμουσος τε και φιλόπατρις, θείου ζήλου εμφορηθείς, ηβουλήθη ανακαινήσασθαι και επισυστήσαι την πάλαι ακμάσασαν κοινήν των ελληνικών μαθημάτων σχολήν του μακαρίτου Ιωάννου Ντέκα, επί κοινή ωφελεία, προόδω τε και επιδόσει των πατριωτών αυτού ευλογημένων χριστιανών και την οικειοθελή αυτού βούλησιν ανακοινωσαμένην, υπέσχετο εν ανεπιστρόφω λογισμώ διδόναι κατ' έτος τω ήδη σχολάρχη αυτής σοφολογιωτάτω διδασκάλω κυρ-Ιωάννη Πενιζέλω πεντακόσια γρόσια λόγω μισθού αυτού εις τρεις μοίρας του χρόνου, εν αρχή δηλονότι της παραδόσεως και διδασκαλίας αυτού, και εν μέσω του χρόνου, και περί το τέλος του αυτού· ωσαύτως και δεκαπέντε κιλά σίτου και εν καντάρι τυρού και εξ ξηστά κατά την τοπικήν φωνήν ελαίου. Προς δε και μαθηταίς δύο και δέκα πτωχοίς τε και απόροις πατριώταις, ει τύχοιεν, ενί εκάστω ανά εξ κοιλά σίτου ετησίως και το χαράτζιον αυτών, επί τοιούτω μέντοι σκοπώ και προθέσει θεαρέστω της αυτού οσιότητος, είγε οι τοιούτοι δώδεκα μαθηταί επιμελώντας προκόπτοντες και επιδιδόντες τοις μαθήμασι, μη φαινόμενοι κηφήνες, έχοντες την τοιαύτην ετήσιον βοήθειαν μόνον [...] πραγματείαν, οις η φροντίς μετ' ακριβούς εξετάσεως της επιμελείας αυτών […] επίκειται τω σχολάρχη και διδασκάλω."

Στα 1812, ο Διονύσιος, μαζί με τους Ηγουμένους των Μονών Πεντέλης και Καισαριανής, ιδρύει ένα είδος επιστημονικής Σχολής για τους νέους των Αθηνών. Δύο χρόνια αργότερα, το 1814, έγραφε η περίφημη ελληνική εφημερίδα της Βιέννης «Λόγιος Ερμής»: «Τα εν Αθήναις Μοναστήρια εσύστησαν έτι και φιλοσοφικόν Σχολείον, των οποίων οι ηγούμενοι και οι περί αυτούς ιερομόναχοι, αισθανθέντες τα από της φιλοσοφίας καλά, οικεία προαιρέσει, πληρώνουσι τον ετήσιον μισθόν του φιλοσόφου διδασκάλου. Είθε να εμιμούντο το καλόν τούτο παράδειγμα και όλοι οι ημέτεροι εκκλησιαστικοί! Και τη αληθεία τότε ευδοκιμήσει το Γένος, όταν οι ιερείς φιλοσοφήσωσιν ή οι οικείοι ιερατεύσωσιν». Η Σχολή αυτή λειτούργησε ως το 1825 και διδάσκαλοί της διετέλεσαν, ανάμεσα στους άλλους, ο ιερομόναχος Διονύσιος Πύρρος ο Θετταλός και ο Γεώργιος Γεννάδιος.

Η έννοια της υπερβάσεως του ατόμου, της υπερβάσεως του στενού ατομικιστικού συμφέροντος, πέρα από κάθε αμφιβολία θεμελιώθηκε στην διδασκαλία του Ιερού Ευαγγελίου.

Και όχι απλώς θεμελιώθηκε εκεί. Μέσα από την ζωντανήν βίωσιν του Χριστιανικού πνεύματος στην λειτουργούσα Εκκλησία, άντλησε την έμπνευσίν της, για να εξελιχθή από απλή έννοια και ιδεώδες σε πράξιν και πραγματικότητα.

Από εκεί παρακινήθηκαν μέσα στους αιώνες άπειρες ψυχές, και ειδικώτερα οι εκκλησιαστικοί φορείς, και έδωσαν τον τόνο της ανιδιοτελείας και της γενναιόδωρης προσφοράς υπέρ του κοινού καλού.

«Μη τα εαυτόν έκαστος σκοπείτε, αλλά και τα ετέρων έκαστος». Συμβουλεύει ο Απόστολος Παύλος. Και αλλού απαιτεί: «ίνα φροντίζωσι καλών έργων προΐστασθαι οι πεπιστευκότες τω Θεώ». Όχι απλώς να πράττουν κάποια απλά και τρέχοντα αγαθοεργήματα, αλλά να προΐστανται, να γίνωνται επικεφαλής, να προχωρούν γενναία μπροστά και να παρακινούν και νά εμπνέουν και άλλους γύρω των.

«Κλοπή δεν είναι μόνο το να αφαιρείς παρανόμως ξένη ιδιοκτησία, αλλά και αν δεν προσφέρης από την περιουσία σου στις ανάγκες των συνανθρώπων σου». Τολμά να διατυπώση ο Μέγας Βασίλειος. Κατακρατείς αγαθά, που σου χάρισε ο Θεός όχι για ιδιοτελή χρήσι, αλλά για να τα διαχειρισθής φιλάνθρωπα. Καταχράσαι ως κακός διαχειριστής και χρησιμοποιείς εγωϊστικώς, και άρα παρανόμως, τα υλικά μέσα, που ο Θεός χορηγεί, με αποδέκτες όλα τα πλάσματά Του.

Η Ιερά Μονή Πετράκη, της οποίας κατ' ευδοκίαν Θεού προΐσταμαι την τελευταίαν δεκαετίαν, σεμνύνεται, διότι καθόλην την διάρκειαν της ιστορικής πορείας της, από το 1673, οπότε συνεκροτήθη σε αυτοτελή Μονήν, πάντοτε προσεφέρετο και κυριολεκτικά αναλώθηκε προς ωφέλειαν του ευλογημένου λαού μας.

Η Εκκλησία ούτε διαφημίζει τις αγαθοεργίες της, ούτε καν διεκδικεί την ευγνωμοσύνην του λαού και του Έθνους προς αυτήν. Λυπάται όμως και πληγώνεται και αποθαρρύνεται ως προς την προθυμίαν προσφοράς και μεταδοτικότητος, όταν εισπράττει αχαριστίαν και ύβριν ή αυθάδειαν και αρπακτικότητα. Συγκινείται δε, και ανανεώνει το πνεύμα θυσίας υπέρ του Έθνους και του λαού, από τις ύστατες δυνάμεις, που της απέμειναν, όταν βιώνη στιγμές ευγνωμοσύνης.

Σας ευχαριστώ.